چکیده:
در شکلگیری معماری هر دوره از ادوار تاریخی ایران، علاوه بر عواملی همچون وضعیت جغرافیایی، اقلیم، فرهنگ، آموزهها و احکام دینی نیز به نوبۀ خود در سبکها و ویژگیهای آن تأثیری مستقیم دارد. این تأثیرات در بناهای مذهبی، خصوصاً در معماری بناهای آرامگاهی خود را بیشتر نشان میدهد و باید گفت که دو مقولۀ مذهب و معماری با یکدیگر ارتباط کامل دارند و آنها را میتوان امری جداییناپذیر از یکدیگر بهشمار آورد. پژوهش حاضر که مبتنی بر مطالعات کتابخانههای و بررسیهای میدانی است، به منظور تبیین و شناسایی میزان تأثیر آموزهها و احکام شیعی در معماری و هنرهای وابسته به آن در مقابر مربوط به اهل تشیع دورۀ قاجار آذربایجان غربی انجام شده و در این راستا درصدد بررسی میزان تأثیر آموزههای مذهب تشیع در ویژگیهای معماری و تزئینات بناهای آرامگاهی آذربایجان غربی و ارتباط بین آموزهها و احکام شیعی و هنر و معماری مقابر آذربایجان غربی بود. نتایج نشان داد که شیعیان به بناهای آرامگاهی خصوصاً امامزادگان به مثابۀ مساجد مینگرند و حضور این دسته از بناها را در معماری اسلامی با توجه به نوع آموزهها و احکام خود، امری بدیهی میپندارند. به طور کلی مذهب شیعه، مهمترین تأثیرات را در کمّیت و کیّفیت معماری و تزئینات بناهای آرامگاهی دارد و همانطور که در بررسی مقابر شیعی آذربایجان غربی مشخص شده، این آموزهها به طور آشکاری در احداث این دسته از بناها و تداوم حیات آنها در طی ادوار؛ همچنین در حضور عناصر و مشخصههای معماری مقابر منطقه از جمله کاربرد منارهها، استفاده از ضریح و منبر درون مقبره، بهکارگیری شعائر مذهبی و کتیبههایی با مضامین شیعی، اوج استفاده از تزئینات مفصل کاشیکاری، آیینهکاری و گچبری و حتی در وسعت این بناها نیز تأثیرات خود را نشان میدهد.
Shaping the architecture of each period, the style and features are strongly affected by doctrines and religious orders as well as geography, climate, culture, etc. The impact of religious monuments is much evident in cemetery monuments of architecture which makes religion and architecture being strongly associated. This study based on Library studies and surveys, aims to identify the influence of Shiite doctrines and commandments on architecture and related arts in the Shiite shrines during Qajar era in West Azerbaijan, northwest Iran. Two primary goals are under focus: 1. Assessing the effect of Shia on the tomb monuments of architectural features and properties?
2. Is there an association among Shia doctrines vs monuments architecture and arts in West Azerbaijan?
Shia religion has mostly affected the quality and quantity of architecture and decoration of the tomb monuments of the region especially in the use of minarets and altar, graphic scrolls, prayer and ornaments