چکیده:
کتاب الحج نوشتۀ معاویة بن عمار ـ از اصحاب مورد اعتماد امام صادقعلیهالسلام ـ از اصولی است که در تألیف کتابهای متقدمان امامیه در موضوع حج مورد استفاده قرار گرفته است. به مناسبتِ اعمال حج، زیارت رسول خدا صلیاللهعلیهوآله و اعمال سایر اماکن متبرکۀ مدینه نیز در این کتاب وجود داشته است. شناسایی احادیث این کتاب در موضوع زیارت که در کتابهای موجود متقدمان امامیه ـ به خصوص الکافی، الفقیه، کامل الزیارات و تهذیب ـ باقی مانده و ارزیابی سندی آنها، هدف این نوشتار است. این کار با بررسی اسناد این احادیث در کتابهای موجود و مقایسۀ آنها با طرق منابع مفقود در کتابهای فهرست انجام میشود. نقل این احادیث از کتاب معاویة بن عمار با توجه به وثاقت او و اعتبار طرق کتابش، بر خلاف برخی ادعاها[1] نشانۀ اصالت زیارت رسول خدا صلیاللهعلیهوآله، دعا نزد قبر ایشان، تبرک به قبر و توسل به آن حضرت و مشروعیت این اعمال از دیدگاه امام صادق علیهالسلام است.
خلاصه ماشینی:
١. زیارت رسول خدا صلی لله علیه وآله و آداب آن زیارتی در الکافی [٢٧، ج٤، ص٥٥٠ـ٥٥١]، کامل الزیارات [٧، ص١٥ـ١٦]، الفقیه [٤، ج٢، ص٥٦٥ـ٥٦٩] و تهذیب [٢٢، ج٦، ص٥ـ٦] با تفاوت های بسیار جزئی در متن ، از معاویة بن عمار نقل شده است .
در سند الکافی این حدیث از ابن ابی عمیر و صفوان بن یحیی از معاویة بن عمار از امام صادق علیه السلام نقل شده است و نجاشی این کتاب را از طریق ابن أبی عمیر نقل می کند.
[٢٠، ص٤٦٣] با مراجعه به اسناد روایات معاویة بن عمار در الکافی (٥٢٢ سند در ٣١٩ حدیث ) در می یابیم که در حدود هشتاد درصد از این اسناد (٤٠٥ سند از ٥٢٢ سند) ابن ابی عمیر یا صفوان بن یحیی از او روایت کرده اند و بیست درصد باقی مانده از ٣٨ راوی دیگر نقل شده است .
علاوه بر سند مذکور سندی دیگر نیز در کامل الزیارات برای این حدیث آمده که در آن از طریق کلینی و علی بن بابویه از علی بن ابراهیم و او از پدرش از ابن ابی عمیر و همچنین از خود کلینی در الکافی نقل کرده است .
١. بررسی سندی زیارت کلینی این زیارت را با سند علی بن ابراهیم از پدرش از ابن ابی عمیر از معاویة بن عمار از امام صادق علیه السلام نقل کرده که سندی صحیح است .