چکیده:
نظریه «منطقه الفراغ» یکی از نظریاتی است که در راستای تبیین ساز و کار هماهنگی شریعت با تغییرات زمانی و مکانی از سوی «شهید صدر» ارائه شده است. در این نوشتار این نظریه به مثابه یک سیستم حقوقی و نظام قانون گذاری بررسی شده است و به عنوان راه حلی برای اسلامی سازی نظام تقنینی معرفی گردیده است. یکی از مهم ترین مسائلی که در رابطه با این نظریه قابل طرح است، مبانی تقنین در حوزه منطقهالفراغ است که در آثار شهید صدر به صورت مختصر بدان پرداخته شده و نگارندگان این نوشتار به صورت تفصیلی این مبانی را به بحث و بررسی گذارده اند.
خلاصه ماشینی:
"بنابراین تنها راهی که برای چنین بینشی باقی مـی مانـد ایـن است که مشتمل بر عناصر ثابتی باشد که نیازهای ثابت بشر را تأمین می کند و از طـرف دیگر، مکانیسم تغییر و پاسخ گویی بر اساس ثابتات خود، نسبت به شرایط و محیط ها و فرهنگ های متفاوت را در خود پیش بینـی کـرده باشـد؛ چراکـه در اینجـا دیگـر خـود قانون گذار نیست تا قانون را متناسب با شرایط جدیـد عـوض کنـد؛ بلکـه اگـر از دوره کوتاه حضور معصوم ـ که در آن شارع حضور دارد ـ بگـذریم ، شـارع مقـدس حضـور فیزیکی ندارد و ولی امر حاضر است که شارع دیـن اسـلام بـه حسـاب نمـی آیـد و در راستای تنظیم متغیرات زندگی اجتماعی بر اسـاس عناصـر ثابـت شـریعت ، بـه صـدور احکامی موقتی می پردازد.
در آیات دیگر اشـاره بـه ارزش هـای دیگـری ماننـد تزکیـه و پـرورش ،١٦ تعلـیم و آموزش ،١٧ اخـراج از ظلمـت و رسـاندن بـه بصـیرت و بـالا بـردن بیـنش ،١٨ برداشـتن بارهای سنگین خرافه و جهل از دوش مـردم ، ١٩ برخـوردار کـردن از زنـدگی پـاکیزه و حیات طیب ، ٢٠ تطهیر از زشتی ها (حدث و خبث )٢١ و مانند آنها اشـاره شـده اسـت کـه تحقق این امور که از اهداف تشکیل حکومت دینی انبیـای الهـی اسـت بایـد در وضـع قوانین در منطقة الفراغ که عناصر متغیر شریعت اسلامی را شکل می دهد، مد نظر قانون - گذاران باشد؛ مثلا تحقق عدالت در هر زمانی مقتضیات خاص خود را دارد و ولـی امـر باید قوانینی وضع کند که در آن زمان به بهترین شکل تحقق بخش عدالت باشد."