چکیده:
این مقاله به شرح کلام امیرمومنان علی علیه السلام در خصوص صفات شیعیان می پردازد. ازجمله این صفات، ستایش دیگران است. این فقره، به بایسته ها و نبایسته های ستایش و تمجید از دیگران می پردازد. اینکه آیا در اسلام، ستایش و تمجید دیگران، امری پسندیده و نیکوست یا ناپسند؟ پاسخ آن، بسته به شرایط و موارد دارد؛ یعنی چنان نیست که ستایش از هرکس، در هر جا، به هر شکل پسندیده باشد و یا کتمان صفات نیک دیگران و نستودن آنان ناپسند؛ بلکه گاهی ستایش و تمجید واجب، گاهی مستحب، و گاهی درمانگر برخی بیماری های اخلاقی مانند حسد و گاهی نیز حرام و نکوهیده است؛ گاهی در ازدواج و یا احراز پست و مقام سیاسی، در مقام مشورت غیبت و عیب جویی از دیگران واجب است. هرچند ستایش از دیگران و بیان فضایل آنان در نبودنشان فضیلت است، اما درباره همه افراد این حکم یکسان نیست. اما همواره ستایش از مومن نیکو خصال، با هدف برانگیختن محبت مردم ارزشمند است.
در داستان هابیل و قابیل و داستان حضرت یوسف در قرآن، نقش حسد بر برادران نمود و جلوه گر است؛ زیرا ستایش یکی، موجب حسد دیگران شده است. یکی از بهترین راه کارهای از بین بردن حسد، تمجید و ستایش کسی است که به او حسد می ورزد.
خلاصه ماشینی:
"اینکه آیا در اسلام، ستایش و تمجید دیگران، امری پسندیده و نیکوست یا ناپسند؟ پاسخ آن، بسته به شرایط و موارد دارد؛ یعنی چنان نیست که ستایش از هرکس، در هر جا، به هر شکل پسندیده باشد و یا کتمان صفات نیک دیگران و نستودن آنان ناپسند؛ بلکه گاهی ستایش و تمجید واجب، گاهی مستحب، و گاهی درمانگر برخی بیماریهای اخلاقی مانند حسد و گاهی نیز حرام و نکوهیده است؛ گاهی در ازدواج و یا احراز پست و مقام سیاسی، در مقام مشورت غیبت و عیبجویی از دیگران واجب است.
معیار درستی و نادرستی ستودن دیگران درکل، ستایش دیگران و بیان فضایل و خوبیهای آنان در نبودشان ارزشمند است؛ اما دربارة همة افراد اینگونه نیست، بلکه باید دانست کسی که دیگری را میستاید، از این کارش چه انگیزهای دارد.
همچنین اینگونه میتوان برخی بیماریهای باطنی، مانند حسد را معالجه کرد؛ اما ستایش دیگری هنگام حضورش دو گونه است: نخست، شخص با نیت خیر و برای خدا در حضور فرد، او را بستاید و هدفش از این ستایش ترویج فضیلت و معرفی افراد شایسته به جامعه باشد؛ یعنی اگر ستایشگر درونش را بکاود، دریابد که ستایش از دیگری چه در حضورش، چه در نبودش برای او یکسان است.
درواقع این ستودن نوعی رشوهدادن و تجارت است و ارزش اخلاقی ندارد، بخصوص اگر انسان با انگیزة شخصی و برای دستیابی به نفع دنیوی، صفاتی را به دیگران نسبت دهد که در آنان وجود ندارد یا آنان را بیش از لیاقتشان بستاید؛ یعنی تملق بگوید و چاپلوسی کند که رفتاری بسیار ناپسند و زشت است و در روایات نکوهش شده است."