چکیده:
هدف ﻣﺤﻘﻖ دراﯾﻦ رﺳﺎﻟﻪ ﺑﺮرﺳﯽ اﻧﺪﯾﺸﻪﻫﺎی ﺷﻬﺮﻧﮕﺎری ﯾﮑﯽ از ﻣﻮرﺧﺎن ﺗﻮاﻧﻤﻨﺪ دوره ﻗﺎﺟﺎرﯾﻪ اﻋﺘﻤﺎداﻟﺴﻠﻄﻨﻪ ﺳﯿﺎﺳﺖ ﭘﯿﺸﮥ مشهور ﻋﺼﺮ ﻧﺎﺻﺮاﻟﺪﯾﻦ ﺷﺎه (1259- 1313ق ) ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ. روش ﺗﺤﻘﯿﻖ ﻣﺒﺘﻨﯽ ﺑﺮروش ﺗﺎرﯾﺨﯽ ﺑﻮده و ﻋﻤﺪهﺗﺮﯾﻦ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺗﺤﻘﯿﻖ ﺣﺎﺿﺮدﺳﺖ ﻧﻮﺷﺘﻪﻫﺎ، رﺳﺎﻟﻪﻫﺎ، ﺗﺮﺟﻤﻪ، ﮐﺘﺐ ﺷﺨﺼﯽ و رﺳﻤﯽ اﻋﺘﻤﺎداﻟﺴﻠﻄﻨﻪ(ﺻﻨﯿﻊاﻟﺪوﻟﻪ) ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ.
خلاصه ماشینی:
"درباره اعتماد السلطنه و ویژگیهای شخصیتی و اجتماعی، علم ایشان ، سیاست ایشان حرف های فراوانی زده شده است و به دور از غرض ورزی باید بیان داشت «اعتماد السلطنه به زمان خود، مردی دانشمند بوده و خود چند کتاب نوشته و یا ترجمه کرده است » (اعتمادالسلطنه ،١٣٥٧: ٢٩) معرفی مرآت البلدان مرآت البلدان - چنان که از نامش پیداست مرات البلدان یک واژه ترکیبی عربی و به معنای آئینه شهرها می باشد.
گرچه نام کتاب باعلم جغرافیا ارتباط دارد اما یکی ازاهداف مولف در این کتاب شرح پادشاهی ناصرالدین شاه بوده توضیح آن که جلد اول تا پایان حرف «ت » و کلمه «تهران » کشیده شده و به مناسبت تهران ، پایتخت (دار الخلافه ) دولت قاجاری و توسعه اخیر آن در سال ١٢٨٤ و عنوان جدید «دار الخلافه ناصری» اعتمادالسلطنه فرصت را مغتنم شمرده برای تجلیل از مخدوم خود ناصر الدین شاه ، و شرح سلطنت سی ساله او را بر قلم آورده و نگاشته است .
تعریف شهرنگاری: برای شهرنگاری در قالب عنوان «شهرنگاری» تعریف ارائه نشده و یا حداقل از دست رس دید این نوشتار خارج بوده است ولی شهرنگاری را در همان عنوان های چون تاریخ محلی، تاریخ نگاری محلی، سفرنامه می توان این گونه شرح کرد که ؛ «به مجموع نگارش تاریخ محلات و سفرنامه –که در واقع شق دیگری از تاریخ نگاری محلی می باشد- شهرنگاری گفته می شود» (رجایی ،١٣٩٢ص ١٢) بنابراین ، به طور کلی شهرنگاری و به ویژه شهرنگاری دوران قاجار دارای دو رکن اصلی تواریخ محلی و سفرنامه های قاجاری می باشد."