چکیده:
در هریک از انواع بناهای مذهبی و غیرمذهبی در کاشان عصر قاجار، وجود عواملی نظیر مسائل مختلف مذهبی، در طراحی و ساخت آثار معماری نقشی مهم و محوری دارند. ورودی بناهای کاشان در این دوره، در هر دو صورت مذهبی و غیرمذهبی، دارای بخشهایی است که در پلان اصلی آن طراحی شده و عمدتا شامل جلوخان، سکو، در ورودی، سردر، هشتی و دالان است. در این بناها، ورودیها به عنوان یکی از مهمترین اجزای ساختمانی، دارای وجوه شباهت و تفاوتی هستند که ریشه در نوع نگاه معماران و سازندگان بناها دارند. بر اساس این پژوهش، از آنجا که مجموعه معماری سنتی مذهبی، بیانگر هویت اسلامی است، بناهای مذهبی باید در نگاه نخست، تأثیر معنوی بر بیننده بگذارند، ولی در بناهای غیرمذهبی عناصر بیشتر حول محور کارکردشان تعریف میشوند؛ با این حال، در دستگاه ورودی این بناها نیز نقش مفاهیم دینی و سنتی مانند حفظ حرمت و درونگرایی از سوی معماران مورد توجه جدی قرار گرفته است.
خلاصه ماشینی:
در این بناها، ورودی ها، به عنوان یکی از مهم ترین اجزای ساختمانی ، دارای شباهت ها و تفاوت هایی بوده اند که در نوع نگاه معماران و سازندگان بناها ریشه داشته است .
اهمیت این بخش از بناها تا حـدی اسـت کـه برخـی بـر آن انـد کـه در معماری سنتی ، به ویژه در شهرهایی که بافت پیوسته و درون گرا داشته اند، فضای ورودی بسیاری از بناها، مهم ترین بخش نمای بیرونی آن ها به شمار می آمده است (سـلطان زاده ، «روند شکل گیری معماری ایران »، ١٢).
در آثاری دربارٔە بناهای کاشان ، از جمله کتاب های تزیینات معماری خانۀ بروجردیهای کاشان، تألیف منوچهر حمزه لو و صد خانه صد پلان، تألیف حسین فرخ یار، و نیز در مدخل «آقابزرگ ، مسجد و مدرسه » (تألیف علیرضا همایون پور) از دایرةالمعارف بزرگ اسلامی، به جزئیاتی از ورودی های این بناها پرداخته شده است .
علاوه بر این کارکرد، در اقلیم گرم و خشک کاشان ، فضاهای ورودی خانه های سنتی نقش مهمی در تعدیل حرارتی فضای اصلی داشته اند.
جلوخان در برخی از بناهای غیرمذهبی کاشان ، از جمله باغ شاه فین و خانه ها و حمام ها، محل قرار گرفتن کالسکه و دیگر وسایل نقلیه بوده و به معماری آن اهمیت چندانی داده نشده است (شمس ، ٥٧).
برخی وجود کوبه های مجزا را، که بیشتر در بناهای غیرمذهبی ، به ویژه خانه ها، رواج داشته است ، نشانه ای از درون گرایی در معماری این شهر قلمداد کرده اند (پیرنیا، سبک شناسی معماری ایران، ٣٦).