چکیده:
درباره مردمسالاری دینی دستکم میتوان به سه موج اصلی با نمایندگان مشخص قائل بود. موج اول دوره مشروطیت با نمایندگی علامه نائینی، موج دوم در دوره تأسیس و شکلگیری جمهوری اسلامی با محوریت امام خمینی و موج سوم، دوران اصلاحات و پسااصلاحات که آیتالله خامنهای برجستهترین نماینده آن بوده و پرپسامدترین بحثها را صورت داده است. دراینمیان، نظریه مردمسالاری دینی آیتالله خامنهای بدون صورت نظری و بافت تئوریک بوده، در تکمواضع و تکگزارههایی پراکنده است. یکی از مقوّمات فراهم آوردن صورت نظری برای دیدگاههای ایشان دراینباره، به دست دادن الگویی از بحث است که برای چارچوببندی نظری تلقی ایشان ظرفیت و امکان داشته باشد. برای این کار و با توجه به تلقی بسیط آیتالله خامنهای از مردمسالاری دینی، در این نوشتار الگویی طرح شد که به نظر میرسد با توجه به آن میتوان گزارههای پراکنده ایشان را درباره مردمسالاری دینی در هیئت یک نظریه مشخص، منسجم کرد.
خلاصه ماشینی:
برای این کار و با توجه به تلقی بسیط آیت الله خامنه ای از مردم سالاری دینی، در این نوشتار الگویی طرح شد که به نظر می رسد با توجه به آن می توان گزاره های پراکنده ایشان را درباره مردم سالاری دینی در هیئت یک نظریه مشخص ، منسجم کرد.
نائینی مباحث خود را به طور متمرکز در کتاب تنبیه الامۀ و تنزیه الملۀ صورت بندی کرده است ، ولی برای امام خمینی و به طور مضاعف آیت الله خامنه ای به دلایل گوناگون ، از جمله اشتغال همیشگی در سطوح بالای حکومت بعد از انقلاب ، امکانی پیش نیامد که دیدگاه های خود را به شکل نظریه ای منسجم به دست خود صورت بندی کنند؛ درحالیکه ضرورت آن ، چه به لحاظ داخلی و چه به لحاظ منطقه ای و جهانی کاملا احساس میشود.
الف ) تقریر جامعه شناسانه خرمشاد با طرح بحث مردم سالاری دینی به عنوان «حکومت صالحان » در چارچوب الگوی تلفیقی، تقریری ارائه کرده است که برداشت های «جامعه شناسانه » از اسلام و دموکراسی در آن نقش دارد.
برای این کار، چهار پرسش اساسی متناسب با مفهوم «دخالت مردم » طرح شد که عبارت بودند از: در پرسش نخست از معنای مردم در نظریه مردم سالاری دینی آیت الله خامنه ای پرسیده شد؟ در واقع پرسش معناشناختی به این مسئله برمیگردد که هریک از نظریه های مردم سالاری چه استنباطی از دال مردم دارند؛ چراکه دموکراسیها در بستر تاریخی ظهور خود، معانی متفاوتی از مردمی داشته اند که حق ، وظیفه یا امکان دخالت در تصمیم گیریهای جامعه و نظم سیاسی را دارند.