چکیده:
قاعده کاهی از زبان معیار، انحراف از قوانین حاکم بر همنشینی واژه ها، افزودن قاعده هایی به برونه زبان معیار، به هم ریختن نحو جمله ها و ایجاد تغییراتی در درونه زبان معیار، مجموعه روشهایی است که اغلب شاعران برای رسیدن به زبان شعر از آن بهره میبرند؛ روشهاییکه به دو شکل قاعده کاهی و قاعده افزایی، زبان شعر را برجسته و متمایز میکند. دخل و تصرف ٦٩ شاعران معاصر در کاربست نقش نماهای دستوری ازآنجاکه اغلب ، بازگشت به صورتهای زبانی کهن است ، یکی از زیرمجموعه های قاعده کاهی زمانی به شمار می رود که با تنوع کارکردی خود، زبان گروهی از شاعران معاصر را متمایز کرده است . در این پژوهش با رویکرد فرمالیستی، توجهات زبانی نیمایوشیج ، احمدشاملو، مهدیاخوان ثالث ، شفیعیکدکنی، فروغ فرخزاد، سهراب سپهری و حمیدمصدق به الگوهای ادبی کهن در کاربست نقش نماها مورد توجه قرار گرفته ، و تاثیر این توجهات زبانی بر تمایز زبان برجسته و ممتاز شعر از زبان معیار، بررسی و نشان داده شده است که توجه این گروه از شاعران معاصر به کاربست نقش نماها، اغلب رویکردی به دستاوردهای زبانی ادبیات قدیم بوده است .
خلاصه ماشینی:
"پادشاه فتح بر تختش لمیده است / لحظه ای چند استراحت را (نیمایوشیج ، ١٣٧١: ٤٢٤) مانده میراث از نیاکانم مرا این روزگارآلود (اخوان ثالث ، ١٣٧٥: ٣٢) ابلیس پیروز مست / سور عزای ما را بر سفره نشسته است (شاملو، ١٣٧٨: ٣٦) این نوع کاربست با فاصله گیری از حوزة درک و دریافت زبان معیار به رغم تداوم کاربرد در شعر معاصر، میتواند از گونه های رو به انقراض تلقی شود: ـ «را» در معنای «در» استفاده از نقش نمای «را» در معنای «در»، از کاربستهای معنایی مورد توجه در ادبیات قدیم بوده است : «شب را در بوستان با یکی از دوستان ، اتفاق مبیت افتاد» (سعدی، ١٣٧٣: ٩).
به همین دلیل است که این کاربست معنایی در شعر معاصر چندان مورد استقبال قرار نگرفته است و بازتاب آن را در شعر معاصر، تنها در آثار بزرگترین وامدار سنت های سبک خراسانی و فرزند خلف فردوسی بزرگ ، مهدی اخوان ثالث میبینیم : ز اجرام چرخ ، روشن اگر تاریک تا چند و چندتاست که میماند؟ (اخـوان ثـالث ، ١٣٧٦: ٨٧) نتیجه قاعده کاهی زمانی، انتخاب واحدهایی از گذشتۀ زبان ، و ترکیب آن بر محور همنشینی با واحدهای زبان امروز است و شاعران در کنار استفاده از انواع شیوه ها برای برجسته کردن زبان شعر، همواره با رویکردی به سازه های زبانی قدیم نیز سعی در تمایز زبان خود دارند."