چکیده:
با به قدرت رسیدن اسلامگرایان ترکیه در سال 2002 و پیروزی حزب عدالت و توسعه، الگویی از سیاستگذاری خارجی توسط رهبران سیاسی این کشور تحت عنوان «نوعثمانیگری» شکل گرفت. مولفه های حاکم بر این سیاستگذاری «به صفر رساندن مشکلات با همسایگان» از یک سو، و تلاش برای ارائه چهرهای جدید از ترکیه مسلمان به عنوان «الگوی دموکراسی، آزادی و حقوق بشر» در خاورمیانه و دیگر مناطق پیرامونی این کشور بود. هدف نوعثمانیگری ترکیه احیای نفوذ فرهنگی، سیاسی، اقتصادی و حتی نظامی این کشور در مناطقی بود که در گذشته تاریخی نه چندان دور جزو امپراطوری عثمانی محسوب میشدند. اتخاذ و پیگیری این سیاست موجب شد تا حوزه نفوذ این کشور در خاورمیانه مخصوصا در جریان انقلابهای عربی 2010 افزایش یابد و به حوزهها و منافع راهبردی و سنتی ایران در خاورمیانه برخورد کند که مسائل اساسی در روابط دو کشور بوجود آورد. بررسی چرایی و چگونگی این برخورد منافع که بیشتر ﻣﺘﺄثر از سیاستخارجی نوعثمانیگری ترکیه نتیجه میشود، هدف تحقیق حاضر است. یافتههای تحقیق در چارچوب نظریه سازهانگاری که به روش توصیفی - تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانهای و اسنادی بدست آمده، گویای آن است که هویت و هنجارهای سیاستگذاران دولت اسلامگرای ترکیه با سیاستگذاران ایرانی در تضاد است؛ لذا مشاهده میشود که نوعثمانیگری ترکیه موجب برخورد منافع دو کشور در منطقه خاورمیانه را ایجاد کرده است.
By Turkey's Islamists coming to power in 2002 and the victory of Justice and Development Party, a model of foreign policy making has been formed by political leaders of this country titled "Neo-Ottomanism". Components ruling this policy-making were "zeroing problems with neighbors" on one hand, and efforts to provide new face of Muslim Turkey as "model of democracy, freedom and human rights" in Middle East and other peripheral regions of this country. The aim of Neo-Ottomanism was revival of the cultural, political, economic and even military influence of the country on regions that were considered part of Ottoman Empire in near historical past. Adopting and persuasion of this policy led to increase in influence of this country in Middle East, especially in Arabic revolutions and faces Iranian traditional and strategic areas and interests in Middle East to create major issues in bilateral relations of two countries. Investigation of why and how this meeting of interests that are mainly affected by foreign policy of Neo-Ottomanism of Turkey is the aim of this study. The research findings gathered by cross-sectional study, and using library resources and documents in constructivism theory suggest that the norms and identity of Turkey's Islamist government policy makers are in conflict with Iranian policymakers, so, it is observed that Turkey's Neo-Ottomanism would meet of interests between the two countries in the Middle East.
خلاصه ماشینی:
"نوعثمانیگری که الگوی سیاست خارجی حزب عدالت و توسعه به ویژه در حوزه خارومیانه بعد از انتصاب احمد داوود اغلو به سمت وزارت خارجه این کشور در سال ٢٠٠٢ است ، تلاش برای حضور فعال ترکیه در خاورمیانه عربی و ارائه الگوی موفق از اسلام سکولار است .
دکترین نوعثمانیگری در داخل تلاش دارد تا با هویتی جدید و تعریف جدیدی از تابعیت ، مسائل داخلی این کشور همانند قوم گرایی را مرتفع نموده و از تجزیه طلبی آنها جلوگیری نماید و در خارج از ترکیه نیز برای گسترش سیاسی متناسب با ارزش های رو به رشد جهانی، تغیرات اساسی در سیاست خارجی خود ایجاد کند (١٩٢ :٢٠١٠ ,Taspinar).
اهمیت راهبردی سوریه برای ایران و دلایل حمایت از سوریه که در تقابل با سیاست عمق راهبردی نوعثمانیگری ترکیه است را میتوان در محورهای زیر خلاصه کرد: ١- سوریه در سال های پس از پیروزی انقلاب اسلامی، نزدیک ترین متحد عربی با جمهوری اسلامی ایران بوده است ، اما جزئی جدا شده از ترکیه برای اسلام گرایان این کشور محسوب میشود.
به این دلیل که اگرچه روابط استراتژیک دو کشور از رویارویی مستقیم تاکنون جلوگیری نموده است ، اما در بعد بین - المللی منفعت محوری و مصلحت اندیشی ترکیه موجب نگاه بدبینانه ایران ، کشورهای منطقه و حتی غرب به این کشور شده تا جایی که اتحادیه اروپا با تمرکز بر یونان ، تلاش دارد مسئله تروریسم و بحران مهاجران را حل و فصل نماید و آمریکا با همراه شدن با عربستان سعودی و حل بحران هسته ای ایران در غالب مدل برجام ، سعی دارد از نیاز خود به ترکیه در خاورمیانه بکاهد."