چکیده:
تبیین مبانی اخلاق در حوزههای کاربردی و از آن جمله مهندسی ژنتیک ما را در زمینه تدوین هنجارهای رفتاری دقیقتر و اجرای سهلتر آنها یاری میرساند. ازآنجاکه مهندسی ژنتیک از خانواده علوم زیستی است، اخلاق مهندسی ژنتیک بر مبانی چهارگانه اخلاق علوم زیستی استوار است. اصل «خودداری از زیانرسانی» در این حوزه بیش از مبانی دیگر مورد توجه قرار گرفته است. این اصل از حیث مفهوم، دایره وسیعی دارد و فقط فعالیتی را تجویز میکند که ایراد زیان از ناحیه آن فعالیت اثبات نشده باشد و در سایر موارد نیز به غلبه سود بر زیان توجه میشود. مصادیق این اصل در حوزه مهندسی ژنتیک در دو سطح حفاظت از سلامتی انسانها و حفاظت از محیطزیست است که میتوان آنها را مبانی قریبه مهندسی ژنتیک نامید. پروتکل کارتاهنا برای اجرایی کردن این اصل در فعالیتهای زیستفناورانه راهکارهایی اندیشیده که برخی به اصل اخلاقی مسئولیتپذیری برمیگردد. این دسته راهکارها هر چند خود از اصول اخلاقی نیستند، برای اجرای اصول اخلاق زیستی زمینهسازی میکنند.
خلاصه ماشینی:
فارغ از این امر، مقاله پیش رو درصدد است مصادیق و راهکارهای اجرای اصل «خودداری از زیانرسانی» 2 را که سابقه تاریخی زیادی دارد (see: Ozonoff, 1999: 100) به مثابه یک مبنا در حوزه اخلاق مهندسی ژنتیک بررسی کند.
در این راستا پس از بررسی منظور از ضرر در حوزه علوم زیستی تلاش خواهد شد، مصادیق اصل خودداری از زیانرسانی در دو حوزه سلامت انسان و حفاظت از محیطزیست مورد توجه قرار گیرد.
در مورد محصولات مهندسی ژنتیک یا تراریخته نهادهای متولی ارزیابی سلامت محصولات غذایی، مانند سازمان ایمنی غذای اتحادیه اروپا، سازمان غذا و داروی امریکا، آکادمی علوم امریکا، سازمان جهانی بهداشت، سازمان خواروبار جهانی، سازمان همکاری و توسعه اقتصادی و همه جوامع علمی معتبر اعلام کردهاند که با وجود دو دهه مصرف این محصولات، بدون مشاهده هیچ عارضه زیانبار یا خطر قابل توجه، سطح ایمنی این محصولات را میتوان همانند دیگر محصولات دانست.
سطح دیگر برای جلوگیری از زیانرسانی، بهویژه در حوزه مهندسی ژنتیک، نظارت پسینی است که بر مبنای اعلام ضوابط ایمنی زیستی که مورد نظر نهاد نظارتی است و اعتماد به تولیدکننده، بنا میشود.
التزام و عمل به مقررات بینالمللی درصورتیکه محصول اجتماع عقول و تجارب بشری بوده و با هدف همزیستی و بهزیستی انسانها در پرتو نظم جهانی بهتر فراهم شده باشد، مشروط بر اینکه عامل دیگری بر پیدایش آنها اثر نگذارد، بیشتر اهداف اخلاقی را ـ حداقل Vytenis Andriukaitis, 'Speech addressing extraordinary meeting of the parliament's committee on the environment, public health and food safety on GMO Proposal', 8 June 2015, at <https://ec.