چکیده:
نمادگرایی به عنوان یک زبان ارتباطی آشکارا در تمامی شئون و امکانات زندگی ترکمن ها ملموس است و تداعی کننده چیزی است که خاصیت مفهومی دارد. نگارنده سعی بر آن داشته تا با بررسی نقوش و فرم نگاره قوچ در فرش های ترکمن، به محتوای فراموش شده این نقش پرداخته و کارکرد آیینی - مذهبی و اعتقادات اجتماعی ترکمنها در رابطه با این نگاره را بررسی کند. هدف از انجام این مطالعه، شناسایی منبع الهام نقش «قوچ» در نمد و قالی ترکمن است. در این پژوهش برای گردآوری داده ها از منابع مکتوب و همچنین مصاحبه و مشاهده استفاده شده است. این تحقیق به روش توصیفی-تحلیلی-تطبیقی انجام شده و ابزارهای گردآوری داده ها، کتابخانه ای (اسنادی) و میدانی (پیمایشی) است. نگاره ها شامل عوامل طبیعی و موجودات مانند گل و گیاه، حیوانات و حشرات، اجزای بدن انسان و ساخته های دست بشر شامل ابزار کشاورزی و قالی بافی، خوراکی، زیورآلات، وسایل تفریح و حمل و نقل، بناها، داغ و نشانه های جای گذاشته بر بدن حیوان می باشد. نگاره های نمد، مستقیما بر قالی تاثیر گذاشته است که یکی از این نقوش، نقش قوچ است که نماد قوه مردانگی، قوه مولد مذکر و نیروی محافظ است؛ و با خورشید و آسمان به مفهوم تجدید انرژی خورشیدی و نماد چادرنشینی است.
خلاصه ماشینی:
واژگان کليدي: ترکمن ، چت مه ، باسمه ، قوچ ١-مقدمه ترکمن ها، قومي کهن با افکار و انديشه ها و به تبع آن ، آثار غني منقوش و شفاهي هستند و بهترين و کامل ترين نشانه اين ادعا، دست بافته هاي آنها است .
در مجله گلجام مقاله اي از جمال الدين توماج نيا با موضوع نقش درخت در فرش هاي ترکمني موجود است که تنها به نقش درخت زندگي در اين قالي پرداخته و سخني از نقش مايه قوچ به ميان نيامده است (توماج نيا & طاووسي ، پاييز و زمستان ١٣٨٥).
نمد ترکمن ها مطابق تاريخ و سابقه دو هزار و چهارصد ساله خود با نقش دکور مارپيچ آن ، با شاخ قوچ به رنگ هاي سياه و سرخ ، با ابرهايي به رنگ هاي سفيد و سرخ که نشان از نماد آسمان و زمين بوده با نقوش نمدهاي قرقيزها و ديگر اقوام ترک مشترک است (اسکندري ، ١٣٨٨).
در جدول ٢ به نگاره قوچوق يا همان شاخ قوچ که اصليترين و اصليترين و رايج ترين نقش در نمد و قالي ترکمن است ، ميپردازيم (گلي ، ١٣٦٦: ٣٢١).
نمد ترکمن ها مطابق تاريخ و سابقه دو هزار و چهارصد ساله خود با نقش دکور مارپيچ آن ، با شاخ قوچ به رنگ هاي سياه و سرخ ، با ابرهايي به رنگ هاي سفيد وسرخ که نشان از نماد آسمان و زمين بوده با نقوش نمدهاي قرقيزها و ديگر اقوام ترک مشترک است .
طرح قوچ در اکثر دست بافته هاي ترکمني کاربرد دارد و به عنوان اصلي ترين طرح نمد ترکمن ميباشد که به طرح کچه معروف است .