چکیده:
زمینه: یکی از موضوعات مهم در اخلاق پژوهش «علمربایی» یا سرقت علمی است. هدف این مقاله تبیین ماهیت و چیستی علم ربایی و بیان انواع و اشکال مختلف آن است. علمربایی نسبت دادن اثر دیگری به خود یا بکار بردن آثار دیگران بدون ارجاع مناسب است. آنچه ربوده میشود ممکن است کلمات، ایدهها، روش و معانی باشد. این مقاله با روش توصیفی-تحلیلی با بررسی منابع موجود در این زمینه تلاش کرده است ضمن تعریف روشنی از علمربایی و بیان اجزاء ماهوی آن، انواع علمربایی و صورتهای مختلف آن را تبیین کند.نتیجهگیری: جزء اصلی یا به تعبیر دقیقتر تمام ماهیت علمربایی به خود نسبت دادن اثر دیگری است. قصد عمد و آگاهی از علمربایی در تحقق ماهیت آن شرط نیست. همچنین، آگاهی و رضایت صاحب اثر در بکاربردن بردن اثر او مانع تحقق علمربایی نیست. علمربایی انواع مختلفی دارد که برخی از آنها عمدی و آگاهانه و برخی تصادفی و ناآگاهانه است. سرقت کل یا بخشی از یک اثر بدون هیچگونه ارجاعی به مولف اصلی از انواع آشکار علمربایی و سرقت ایدهها، کلمات و اصطلاحات خاص، سرقت جملات و پاراگرافها، سرقت روش، نقل قول نامناسب، پاورقی فراموش شده، ذکر گزینشی منابع و علمربایی از منابع دست دوم از انواع رایج غیرآشکار آن است. این مقاله به پژوهشگران کمک میکند با شناخت انواع علمربایی از ارتکاب انواع غیر عمدی و ناآگاهانه علمربایی اجتنابکنند.
خلاصه ماشینی:
همچنین سازمان سیاستگذاری علم و فناوری آمریکا (OSTP) علمربایی را «به خود اختصاص دادن ایدهها، روشها، نتایج یا کلمات شخص دیگر بدون ارجاع مناسب، از جمله آنهایی که از طریق مرور محرمانه طرحهای پژوهشی و دستنوشتهها بهدست آمده است» تعریف کرده است (11).
در نتیجه، علمربایی از دو بخش اصلی تشکیل شده است: 1) برداشتن یا بکاربردن اثر دیگری و 2) وانمود کردن آن به عنوان اثر خود که این کار با عدم ارجاع مناسب به منابع مورد استفاده رخ میدهد.
برخی از پژوهشگران این دو قسمت را بخشهای کلیدی علمربایی بیان کردهاند و در توضیح قسمت «برداشتن» بحث سرقت و دزدی را مطرح کردهاند (13) که درست به نظر نمیرسد؛ چون آنچه باعث میشود علمربایی سرقت یا دزدی خوانده شود، صرف برداشتن و بکار بردن اثر دیگری نیست بلکه مهم بخش دوم یعنی عدم اسناد و ارجاع به منبع و مؤلف اصلی اثر است.
در مقابل برخی دیگر از محققان معتقدند این عمل علمربایی نیست؛ چون برای مثال اگر کسی در منبع «ب» مطلبی را از منبع «الف» که به شکل نقل قول مستقیم آمده است، بخواند و همان مطلب را در اثر خود داخل گیومه و علامت نقل قول مستقیم همراه با ارجاع به منبع «الف» بیاورد، وی از منبع «الف» سرقتی نکرده است، چون به شکل صحیح به آن ارجاع داده است؛ همچنین از منبع «ب» نیز سرقت نکرده است چون نه کلمات و نه ایدههای او را بکار نبرده است(5).
Available at: http://plagiarism.
edu/cas/tesol/pdf/upload/WP-2004-McDonnell-Academic-Plagiarism.
edu/cas/tesol/pdf/upload/WP-2004-McDonnell-Academic-Plagiarism.
edu/library/ assets/documents/pdf/plagiarism_student_guide.