چکیده:
خضر یکی از برجستهترین قهرمانان فرهنگیـدینی در داستانهای شفاهی مردم ایران است. این شخصیت نامیرا با عنصر مقدس آب ــ که نماد حیاتبخشی است ــ ارتباطی نزدیک دارد و نام او در نقاط مختلف ایران با آب و آیینهای مربوط به آن پیوند دارد، از این رو بر بسیاری از چشمهها نام خضر نهاده شده است. بسیاری از مردمان ایران معتقدند خضر بر روی دریاها سفر میکند و راهنمای دریانوردان، صیادان و مغروقان است؛ بههمین دلیل در کنارههای دریا، زیارتگاهها و بناهای یادبودی از او ساختهاند، و ملوانان هنگامی که گرفتار طوفان میشوند به خضر پناه میبرند. همچنین معتقدند که او گاه بر پوستینی سپید مینشیند، چون برمیخیزد سبزه در آنجا رسته است. از اینرو، خضر دو نماد برجسته دارد: ماهی و سبزه. خضر و الیاس در داستانها غالبا در کنار یکدیگر قرار میگیرند و کارکرد آیینی مشابهی دارند؛ از اینرو، در بیشتر نقاط ایران، در کنار زیارتگاههای خضر، زیارتگاه الیاس نیز بنا شده است. در این پژوهش سعی شده است تا جایگاه خضر در میان باورهای ایرانیان ساکن منطقه خلیج فارس مورد بررسی قرار گیرد و به چند زیارتگاه که در این نواحی برای خضر و الیاس نبی ساخته شده اشاره شود
خلاصه ماشینی:
خضر و الیاس در داستانها غالباً در کنار یکدیگر قرار میگیرند و کارکرد آیینی مشابهی دارند؛ از اينرو، در بيشتر نقاط ايران، در كنار زيارتگاههاي خضر، زيارتگاه الياس نيز بنا شده است.
در این پژوهش سعی شده است تا جایگاه خضر در میان باورهای ایرانیان ساکن منطقه خلیج فارس مورد بررسی قرار گیرد و به چند زیارتگاه که در اين نواحي برای خضر و الياس نبي ساخته شده اشاره شود .
پیوند آب و حیات و بیمرگی از جمله مهمترین باورهای مردم در حوزه فرهنگی ایران است و شاید بتوان اين باور را در شمار فرهنگ جهانی انسان دانست (میرشکرایی، 1371: 223).
در برخي مناطق نيز باورهاي خاصي دربارة خضر نبي وجود دارد كه در اينجا به برخي از اين اعتقادات اشاره ميكنيم: تهران: برای احضار خواجه خضر، زن یائسهای باید مدت چهل روز صبح زود دم کوچه را آب و جارو کند و تا بیست روز روزی دو رکعت نماز حاجت دم در بخواند، روز چهلم هنگام طلوع آفتاب که بیرون میرود ناگهان خضر را به شکل چوپان یا خرده فروش یا مرد سید یا پیرمرد ریش سفید خواهد دید و حاجتش برآورده خواهد شد (هدایت، 1356: 39).
اين چشمه در يك كوه قرار دارد و مردم بر این باورند که خضر نبی در این کوه پنهان شده است و تا روز قیامت در آنجا خواهد ماند (ماسه، 1357: 409).
گلدی ضمیر، امان (بیتا)، مردمنگاری شهرستان چاهبهار، تحقيق چاپ نشده، تهيه شده در سازمان میراث فرهنگی استان سیستان و بلوچستان، نگهداری در آرشیو پژوهشکده مردمشناسی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری تهران.