چکیده:
از جمله متونی که در قالب سیاستنامه یا اندرزنامه دارای سبک ادبی و سیاسی بسیار زیبا می باشند می توان به برخی از آداب الملوک های فارسی اشاره کرد. این منابع اطلاعات خوبی در زمینه امر وزارت در ایران به دست می دهند. وزیر نقش اساسی در امور حکومتی و سیاسی در ایران و اسلام داشته است، چنانکه
در بسیاری از موارد قدرت و ضعف پادشاهان به لیاقت و شایستگی وزیر بستگی داشته است. موقعیت و جایگاه وزیر باعث شد تا مورخان، محققان و نویسندگان کتبه ای اندرزنامه ای این مقام را از نگاه سیاسی و اخلاقی مورد توجه قرار دهند. اهمیت این موضوع از یک طرف به خاطر اهمیت نقش وزیر در دیوانسالاری ایران و از طرف دیگر به دلیل جایگاه ویژه ای است که مقام وزارت نزد نویسندگان آداب الملوک ها داشته است. از جمله متونی که در قالب سیاست و اخلاق به بحث درباره وزرا پرداخته است و وزارت را مورد توجه از مولفی ناشناس است؛ که در قرن هشتم هجری به « تحفه » قرار داده کتاب رشته تحریر درآمده است. این کتاب از دید یک عالم درباری نوشته شده است؛ از جمله نگاه مولف گمنام این اثر پرداختن به معنا و لزوم منصب وزارت و اخلاق و کردار وزرا و معرفی وزرای معروف در تاریخ ایران و اسلام می باشد.
در این پژوهش سعی شده با روش توصیفی_تحلیلی متکی بر منابع کتابخانه ای معتبر و با هدف تبیین جایگاه و موقعیت وزرا با نگاهی به وزرای معروف از نظر تحفه به ارائه اطلاعات منسجمی از این موضوع بپردازیم.
خلاصه ماشینی:
"دیدگاههای صاحب تحفه در باب وزیر و وزارت صاحب تحفه دیدگاه برتری را برای مقام وزارت و شخصیت وزیر و جایگاه آن در نظام سیاسی حکومت قائل است چنانچه وی در باب لزوم پرداختن به منصب وزارت چنین اشاره دارد: «و درین باب طرفی از طرف احوال و اشعار و حکایات و نکات و طرایف و لطایف وزرا که جهان فضایل و ماحی بدع اوایل و عالم علم و منبع حلم بوده اند و آثار پسندیدهی ایشان بر ناصیهی ایام زاهر و صفحات صحف از لآلی ابدار نظم و نثر ایشان حالی زبان گردون تاریخ مناقب ایشان را تالی است، ثبت افتاد که از فواید خالی نخواهد بود»(تحفه،1341: 104-103).
به حسن کفایت اقطار جهان را از مشرق تا مغرب مسخر تیغ سلطان ملکشاه و قلم خود گردانید و سرهنگان را به انعام و احسان مخصوص کرد و از آثار خیر او یکی نظامیهی بغداد است؛ مدرسهای به غایت مبارک و بزرگان بسیار از علمای اسلام مثل حجةالاسلام غزالی طوسی و امام ابواسحق شیرازی آنجا مدرس بودهاند(تحفه: 109) وی در ادامه به یک سروده درباره خواجه بزرگ اشاره داد: پیر باید وزیر زانکه به پیر هم تعب هم طرب رسیده بود سرد و گرم جهان کسی داند که زهر شربتی چشیده بود» (همانجا) در واقع میتوان گفت نظامالملک از بزرگترین و مقتدرترین وزرای آلسلجوق بود."