چکیده:
عقلانیت گفتاری و رفتاری امام حسین (ع) در نهضت عاشورا، شامل همه اقدامات عملی و سخنان ایشان در مراحل مختلف قیام است که هدف از قیام را با بکارگیری مناسبترین و معقولترین روشها و ابزارها بیان میکند و نشان دهنده پیوند منطقی نتیجه و وظیفه در کلیت این نهضت است. این امر در مراحل مهم این نهضت چون مواجهه امام با حاکم مدینه، وصیت او به برادرش محمد بن حنفیه، نامههای او به مردم بصره و کوفه، مواجهه امام با سپاه حر و خطبههایش در روز عاشورا آشکار است. از ویژگیهای مهم عقلانیت گفتاری امام تاکید بر اهداف اصلی از قیام، بویژه تحقق عدالت و آزادی، رفع ظلم و امر به معروف و نهی از منکر است. ویژگیهای عقلانیت رفتاری امام بکارگیری روشها و ابزارهای گوناگون برای بیان روشن هدف از قیام و گشودن افقهای آینده برای آن است. در این زمینه نوشتن نامهها و ایراد خطبههای روشنگرانه و استناد به قرآن و سنت نبوی و بیان نسبت خود با رسول خدا (ص) دارای اهمیت خاصی است.
خلاصه ماشینی:
"همچنین از بعد سیاسی، با نظر به اهمیت برقراری عدالت، برای احقاق حقوق مظلومان و کوتاه کردن دست ظالمان، که تحقق آنها از وظایف رهبران و مصلحان دینی است، میتوان پرسید که آیا به لحاظ عقلی، امام حسین (ع) موظف به قیام برای برقراری عدالت و آزادی و بازگردادن حقوق مظلومان بود، یا اینکه چنین وظیفهای نداشت؟ آیا برقراری عدالت و آزادی حقیقی و اصلاح وضعیت نابسامان امت رسول خدا، تنها با قیام امام حسین (ع) مقدور بود یا روشهای عقلانی دیگری نیز ممکن بود؟ و آیا تلاش امام حسین (ع) صرفا برای تصرف کوفه و تشکیل حکومت اسلامی بود، یا اینکه تشکیل حکومت، به مثابه هدف اولیه و مقدماتی بود که تحقق آن، زمینهساز برقراری عدالت و آزادی و سعادت حقیقی مسلمانان بود؟ و اینکه اگر تشکیل حکومت میسر نشد، چگونه کشته شدن امام حسین(ع) و به اسارت رفتن اهل بیت، او توانست در زمینهسازی برقراری عدالت و آزادی حقیقی و نابودسازی دستگاه ظالم اموی ایفای نقش کند؟ در اینجا، برای یافتن پاسخ این پرسشهای مهم، در این تحقیق به دو تفکیک مهم تاریخی و روشی اقدام شده است تا از خلط ابعاد متکثر عقلانیت در این نهضت ممانعت شود.
پس در این شرایط، حتی بدون توجه به دعوت نامههای انبوه مردم کوفه، ارسال نامه از طرف امام حسین به مردم شهرهایی که احتمال حمایت آنها بیشتر است، کاری خردپسند و عقلانی است، ضمن اینکه امام در چنین نامهها و خطبههای دیگر خود، همواره شایستگی و حق اهل بیت پیامبر در هدایت دینی مردم و ضرورت قیام در برابر حکومتهای ظلمه را گوشزد میکند که این تاکیدات نشان دهنده نگاه فرازمانی و آیندهنگری امام و الگوسازی برای ملتهای آزادی خواه اعصار بعدی است."