چکیده:
زیارت امام حسین(ع) در روز اربعین یکی از علامات مومن معرفی شده است. در خصوص این مناسبت از امام صادق(ع) زیارتنامهی اربعین نقل شدهاست که در آن اوصاف و خصایل امام حسین(ع)، مقام و جایگاه ایشان، وصف دشمنان حضرت و اوصاف اهل بیت(ع) را ذکر کردهاند. تحلیل موضوعات زیارتنامهی اربعین براساس دانش سبکشناسی، در دو لایهی آوایی و نحوی نشان میدهد که امام صادق (ع) در سطح آوایی با تکرار کلمات خاص، قرار دادن صامتهای هم آوا کنار یکدیگر ،تکرار مصوتها، کاربرد سجع در کلام خود علاوه بر اینکه معنای مورد نظر خویش را انتقال میدهند، به موسیقی داخلی و بیرونی متناسب با معنای کلام در هر موضوع توجه کردهاند تا اثر بخشی کلام در مخاطبان دوچندان شود. ایشان در لایهی نحوی جملات اسمیه را برای بیان ثبوت اوصاف امام حسین(ع) و جملات فعلیه با افعال مضارع ذکر کرده تا پویایی و حیات معنای جملات را بیان کنند، از جملات کوتاه برای ذکر احساس و عاطفه و از جملات طولانی برای بیانی آرام بهره بردهاند. این امور در برخی زیارتنامهها تکرار میشوند؛ از این رو، علاوه بر اینکه دیدگاه و احساس گویندهی زیارتنامه یعنی امام صادق(ع)، بیان میشود، به طور غیر مستقیم برخی از موضوعات زیارتنامههای دیگر تحلیل شدهاند.
خلاصه ماشینی:
"-در سه جملهی اول کاربرد مصوت کشیده( آ) در واژههای(السلام، علی، الله) سبب امتداد صدا و و علو و برتری این سه واژه نسبت به سایر واژگان جمله شدهاست که این موضوع با تکرار آنها در جملات نیز تاکید شده است، چینش این سه واژه در کنار هم جملهی (السلام علی الله) را تشکیل میدهد یعنی سلام بر امام حسین(ع) در ظاهر، سلام بر خدا را در باطن خود دارد.
-سلام زیارتنامه در جملهی 4 مستقیما به محضر امام حسین(ع) با ذکر نام ایشان عرضه میشود(السلام علی الحسین المظلوم الشهید)؛ از این رو، هر کدام از واژگان آن، بر خلاف جملات دیگر، یک مصوت کشیده دارند که در هنگام قرائت از امتداد صدا و کشیدگی آن کاسته نمیشود تا علاوه بر اینکه، جمله آوایی سنگینتر و آرامتر به خود میگیرد، از نظر معانی مصوتهای کشیده به فراوانی حزن و اندوهی که از ذکر نام حسین در ظاهر و باطن گوینده ایجاد شده نیز اشاره شود.
براساس این رویکرد زیارتنامهی اربعین در دو لایهی آوایی و نحوی مورد بررسی قرار گرفته است که در مجموع دیدگاه امام صادق(ع) در این دو لایه به اشکال زیر بیان شدهاست: امام صادق(ع) تمام سلامهای زیارتنامه را با جملات اسمیه کوتاه و مستقل و با صامتهای نرم و روان بیان میکنند تا نهایت عاطفه و احساس خود را در این سلامها به محضر امام حسین(ع) عرضه کنند، البته در سلامی که نام امام حسین(ع) ذکر شده است اندوه و غم و امتداد صوت در جمله موج میزند که نشان از حب و علاقه و اندوه فراوان امام صادق(ع) دارد."