چکیده:
تأثیرپذیری احکام و موضوعات از حکومت و نوع حاکمیت، خصوصاً در زمانی که فقه و احکام بر مصدر حکومت نشستهاند، از جمله پرسشهای بنیادین حوزه فقه و اجتهاد است. انحای گوناگونی از تأثیرپذیری احکام و موضوعات از حکومت قابل تصویر است. آنچه در این میان از اهمیت ویژهای برخوردار است، تأثیر حکومت بر عناوین اولی احکام است. به نظر میرسد این مهم در قالب نظریه «تغییر احکام در پرتو تغییر نظام حاکم» که مهمترین فرآورده نظریه زمان و مکان امام خمینی(ره) به شمار میرود، قابل اثبات است. مقاله حاضر تلاش میکند با روش تحلیلی-تبیینی و از طریق واکاوی ضرورت و اهمیت حکومت و نیز مناسبات وثیق فقه و احکام با مقوله حکومت، و از کانال گفتمان رویکرد حکومتی به فقه (فقه حکومتی) به اثبات این مهم بپردازد.
One of the basic questions in the field of fiqh (Islamic jurisprudence) and ijtihad (independent reasoning) is how commandments and subject matters are influenced by the government and its type especially when the society is ruled by religious jurisprudence and sentences. There are various methods by which commandments and subject matters can be affected by the regime. What is of particular importance in this regard is the impact of government on the first titles of the sentences. It seems that this notion can be proved through the theory of “changing commandments in the light of the ruling regime change” which is the main product of Imam Khomeini’s time and space theory. This paper tries to prove this issue using analytical-explanatory method and analyzing the necessity and importance of the governance as well as firm proportionality of fiqh and commandments and the government through the discourse on governmental approach to fiqh (state jurisprudence).
خلاصه ماشینی:
اما حکومت های پیش گفته به خاطر ســاختار ســلطنتی ، که در آن شخص سلطان حکمرانی می کند و بالطبع فقیه قدرت چندانی ندارد –بسط ید ندارد- مجالی برای طرح این پرسش به شمار نمی رود؛ گرچه نمی توان به نحو موجبه کلیه از عدم تأثیر چنین حکومتی بر احکام ســخن به میان آورد، اما قطعا با حکومتی که امام معصوم (ع ) و یا فقیه عادل در رأس آن قرار دارد، هم از لحاظ نحوه اداره جامعه و هم از لحاظ مقدار تأثیرپذیری احکام از حکومت ، قابل مقایسه نیست .
مدعــای اصلی مقاله حاضر، که در قالب نظریــه ای کلان در فضای فقه و اجتهاد قابل طرح است ، این است که «در پرتو نظام سیاسی حاکم بر جامعه ، موضوعات تحت تأثیر قرار گرفته و به تبع آن احکام آنها تغییر می کند».
بر این اساس آنچه از سوی برخی از اساتید با عنوان دوگانه «استنباط اول و استنباط دوم » مطرح شده و مقام استنباط حکم شرعی را از مقام اجرا جدا نموده است (علیدوست ، ١٣٨٨، ص ٤٨) در پادارایم فقه و فقاهت حکومتی پذیرفتنی نیست .
اما آنچه مورد اختلاف بوده و در واقع عصاره نظریه زمان و مکان امام خمینی (ره ) به شمار می رود، تأثیر حکومت بر عناوین اولی احکام و تغییر آنها در پرتو نظام حاکم است .