چکیده:
نوشتار حاضر در پی تبیین دیدگاه آیت الله معرفت در تفسیر علمی به مباحث نظری تفسیر علمی از منظر ایشان از جمله مبانی اختصاصی این مفسر در تفسیر علمی «رابطه رسالت قرآن و تفسیر علمی» و «اعجاز علمی، یکی از ابعاد اعجاز قرآن» پرداخته شده است. ضوابط اختصاصی تفسیر علمی در چهار محور نیز از مباحث این نوشتار است. در حوزه منهج شناسی تفسیر علمی از دیدگاه آیت الله معرفت، چند عنوان اساسی از جمله «توجه به آیات مشابه و همگرا»، «عنایت به دیدگاه دیگر مفسران»، «توجه به روایات موجود در بحث» و «نظر دانشمندان علوم تجربی» مورد توجه ایشان است که از طریق آنها تفسیری کامل از آیه مورد بحث به دست می آید. در پایان، آسیب شناسی تفسیر علمی نیز تبیین و تحلیل شده است.
خلاصه ماشینی:
در حوزه منهج شناسی تفسیر علمی از دیدگاه آیت الله معرفت، چند عنوان اساسی از جمله «توجه به آیات مشابه و همگرا»، «عنایت به دیدگاه دیگر مفسران»، «توجه به روایات موجود در بحث» و «نظر دانشمندان علوم تجربی» مورد توجه ایشان است که از طریق آنها تفسیری کامل از آیه مورد بحث به دست میآید.
آیت الله معرفت با جلب توجه به هدف تفسیر علمی قرآن که آن را نمایش تطبیق اشاراتگذاری قرآن بر اسرار طبیعت و اثبات یکی از وجوه اعجاز قرآن میشمارد (معرفت، التفسیر والمفسرون، 1377: 2/ 467ـ468)، این روش را نوعی تفسیر عصری میداند که با تأثر از کشفیات جدید علمی پدید آمده و تفسیر را در حوزههای علوم مورد بررسی قرار میدهد (همان، 2/ 466).
عدهای از منظر معرفت شناسی و زبان شناسی، گروهی با در نظر گرفتن قواعد تفسیر و برخی با توجه به پیامدهای این روش، در تأیید و نفی آن سخن گفتهاند، اما همه کسانی که در این باره اظهار نظر کردهاند، معتقدند خداوند دو کتاب دارد: کتابی از کلمات (قرآن) و کتابی شکل گرفته از عناصر (طبیعت) که بنا بر قرآن، هر دو آیه و نشانهای از خداوند هستند (وحید اختر، اندیشه دینی، 1370: 55-56 و 68؛ شریف، اتهامات التجدید، 1402: 1/ 360ـ361؛ رشیدرضا، تفسیر القرآن الحکیم، 1373: 2/ 64؛ طنطاوی، الجواهر فی التفسیر القرآن الکریم، 1412: 2/ 51)؛ بنابراین، نزاع بر سر تفسیر علمی، نزاع درباره وجود تعارض بین علم و دین نیست که عدهای آن را بپذیرند و عدهای تکذیب کنند، بلکه این نزاع مشخصاً درباره استواری و صحت بهرهگیری از علم تجربی در تفسیر قرآن است.