چکیده:
ﺑﺮﻫﺎن وﺟﻮدی ﯾﮑﯽ از ﻣﻬﻢ ﺗﺮﯾﻦ و درﻋﯿﻦ ﺣﺎل ﺑﺤﺚ ﺑﺮاﻧﮕﯿﺰﺗﺮﯾﻦ ﺑﺮاﻫﯿﻦ اﺛﺒﺎت ﺧﺪا اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﺑﺎر از ﺳﻮی آﻧﺴﻠﻢ ﻗﺪﯾﺲ ﻃﺮح ﮔﺮدﯾﺪ و ﭘﺲ از او ﻫﻤﺎره در ﻣﺮﮐﺰ ﺗﻮﺟﻪ اﻧﺪﯾﺸﻤﻨﺪان ﻏﺮﺑﯽ ﺑﻮده اﺳﺖ. در ﻣﯿﺎن اﻧﺪﯾﺸﻤﻨﺪان ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻧﯿﺰ ﺑﺮاﻫﯿﻨﯽ ﺑﺮای اﺛﺒﺎت ﺧﺪاوﻧﺪ ﻃﺮح ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﺒﺎﻫﺖ و ﻗﺮاﺑﺖ زﯾﺎدی ﺑﻪ ﺑﺮﻫﺎن وﺟﻮدی آﻧﺴﻠﻢ دارﻧﺪ. در اﯾﻦ ﻣﯿﺎن ﺷﺎﯾﺪ ﻣﺘﻘﻦ ﺗﺮﯾﻦ اﺳﺘﺪﻻل از آن ﻣﺤﻘﻖ اﺻﻔﻬﺎﻧﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﺮای اﺛﺒﺎت وﺟﻮد ﺧﺪا ﺑﺮﻫﺎﻧﯽ را ﺑﻪ ﮐﺎر ﺑﺮده اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺷﺒﺎﻫﺖ ﻓﺮاوان ﺑﻪ ﺑﺮﻫﺎن وﺟﻮدی آﻧﺴﻠﻢ دارد. اﯾﻦ ﺧﻼﺻﻪ در ﭘﯽ آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ روش ﺗﻮﺻﯿﻔﯽ – ﺗﺤﻠﯿﻠﯽ و ﺗﻄﺒﯿﻘﯽ ﭘﺲ از ﺗﻮﺻﯿﻒ اﺟﻤﺎﻟﯽ ﺑﺮﻫﺎن آﻧﺴﻠﻢ و ﻣﺤﻘﻖ اﺻﻔﻬﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ و ﺗﻄﺒﯿﻖ آن دو ﺑﭙﺮدازد.
خلاصه ماشینی:
"حال با این توضیح پرسش مطرح در مورد برهان آنسلم به قرار ذیل است : مقصود آنسلم از کامل تر و کمال برتر (موجودی که کامل تر و برتر از او قابل تصور نیست )، مفهوم آن است یا مصداق آن ؟ اگر مراد مصداق آن باشد، این مصادره به مطلوب است ، زیرا شما در مقام استدلال بر وجود مصداق هستید، پس از چه راه آن را اثبات کرده اید؟ و اگر مراد شما مفهوم آن باشد، چگونه از تصور کمال برتر به مصداق رسیده و وجود خارجی این مفاهیم را نتیجه میگیرد؟ به عبارت دیگر، آن تصور و مفهومی که هر کس از برترین و کامل ترین موجود دارد، به حمل اولی، برترین و کامل ترین موجود است ، ولی این مستلزم آن نیست که به حمل شایع هم مصداق خارجی داشته باشد، چون کامل تر بودن مفهوم خداوند وقتی خدشه دار میشود که مفهوم وجود از او به حمل اولی سلب شود، درحالیکه اگر خداوند در خارج موجود نباشد، یعنی به حمل شایع وجود از او سلب شود، این مستلزم سلب مفهوم وجود و درنتیجه ، سلب کمال به حمل اولی نیست .
آنسلم بر آن است که توضیح دهد اگر خداوند در خارج وجود نداشته باشد، تناقض و خلف در مفهوم کامل ترین پدید میآید؛ و واضح است این بیان کاملا ساختار مفهومی دارد؛ اما در بیان مرحوم اصفهانی تمرکز اصلی بر جنبۀ ذهنی مفهوم واجب الجود نیست ، درست است که از مفهوم آغاز میکند اما توجه و تمرکز اصلی به جنبۀ حکایت گری مفهوم یعنی معنای واجب الوجود است ."