چکیده:
: از مهمترین و پر کاربردترین قواعد فقهیه، قاعدة «لاضرر» است که با توجه به منشأ روایی آن، از دیرباز مورد توجه و استفادة فقهای عظام شیعه و سنی بوده است. اما نحوة استفاده و دایرة شمول این قاعده مورد اختلاف فقیهان است. امام راحل با دقت نظری بدیع و با نگرشی متفاوت با سایر فقیهان به روایت نبوی نگریسته و به استنباطی متفاوت دست یافته است که بر اساس آن، حدیث لا ضرر شامل خسارتهای مادی و معنوی و بیانگر حکم اولیهای در عرض سایر احکام اولیه است و در تعارض با هیچ حکمی جز حکم قاعدة سلطنت نیست.
این استنباط شباهت کاملی با بیان حقوقدانان دربارة نظریة سوء استفاده از حق دارد که در مباحث مسئولیت مدنی ابراز شده و محدود کنندة دایره اِعمال حق است.
The “principle of no harm” is one of the most important and widely used jurisdictional terms that, given its origin, has long been used by the revered Shia and Sunni jurists. However, the way it has been used and the inclusiveness of this principle are two areas of discord among the jurists. Imam Khomeini has reviewed this prophetic principle in quite an innovative way with a different approach to find a different connotation for this narration, according to which, the principle of no harm embraces all material and immaterial damages. Moreover, it is an indication of the initial rule along with other preliminary rules and in no contradiction with any rule except the rule on principle of monarchy.
This understanding is in perfect accord with the expressions of the jurists on the abuse of rights in civil liability that has been largely covered in discussions on civil liability and confines the scope of fulfilling the rights.
خلاصه ماشینی:
چکیده : کلیدواژه ها: امام خمینی، قاعدة لاضرر، سوء استفاده از حق ، اعمال حق ، نوآوری مقدمه قاعده لاضرر از دیدگاه فقها برگرفته از مفاد حـدیث نبـوی(ص ) اسـت کـه بـا مضـامین مختلـف در جوامع روایی شیعه و سنی وارد شده است (کلینی ١٤٠٧ ج ٥: ٢٩٣؛ شیخ طوسی ١٣٦٥ ج ٧: ١٤٧؛ شافعی بیتـا: ٢٢٤؛ احمد بیتا: ٣٢٧) بر اساس این روایت - صرف نظر از تفاوت هایی که در نقل وجود دارد- یکی از انصار از فردی به نام سمرة بن جندب شکایت به نزد رسول خدا(ص ) میبرد و ابراز میدارد که او ١.
نوآوری امام خمینی در بیان معنای «ضرار» در حالی که اکثر فقها چندان اهمیتی به تفاوت معنای ضرر و ضرار نداده اند و حتی تأکید کرده اند که از نظر فقهی فهم این تفاوت مهم نیست (نـائینی ١٤١٨ ج ٣: ٣٧٩) امام با بیان مبسوطی تفاوت این دو واژه را مورد دقت قرار داده و از آن استفاده فقهی نیز نموده است .
البته باید توجه داشت که اگر چه ایشان بر روی قاعدة تسلیط تأکید نموده است ، اما از نوع بیان و استدلال ایشان میتوان دریافت که این ایجاد محدودیت در اعمال حـق تنهـا در مـورد سـلطۀ بـر اموال نیست ، بلکه هرجا اعمال حق موجب اضرار به غیر اعم از ضرر جسمی یا مالی یا معنوی شود، لاضرر آن حق را محدود میکند.