چکیده:
شال ایران از پارچههای نفیس بوده که از آغاز بافت آن اطلاعی در دست نیست، اما در دوره صفویه اهمیت زیادی به تولید آن داده شد و این هنر به اوج شکوفایی خود رسید. شالهای ایران که غالباً در کرمان تولید شدهاند با شالهایی که در دوره حکومت مغولان هند در کشمیر بافته شدهاند، شباهتهای زیادی در نقوش و ترکیببندی دارند و عناصر تزئینی هنر ایران در شالهای کشمیری دیده میشود. این پژوهش به دنبال پاسخگویی به این سوال است که مشابهت نقوش تزئینی در شالهای ایران عصر صفوی با شالهای کشمیری تا چه میزان است؟ روش پژوهش به صورت تاریخی–توصیفی و تطبیقی با مطالعات کتابخانهای و اسنادی صورت گرفته است. مقایسه نمونهها نشان میدهد که طرح شالها دارای واحد تکرارشونده ی گیاهان، گلها و نقوش هندسی در زمینه شال هستند و تکرار نقشمایه اصلی در این پارچهها به وفور دیده میشود. این تکرارها منظم بوده و ریتم خاصی دارد. در این پارچهها نوعی تناسب و هماهنگی میان نقشمایهها و نقوشی که در زمینه استفاده شده است، وجود دارد.
خلاصه ماشینی:
بررسي تطبيقي نقوش شال هاي ايران و کشمير دکتر فريده طالب پور* زهرا تقدس نژاد ** چکيده شال ايران از پارچه هاي نفيس بوده که از آغاز بافت آن اطلاعي در دست نيست ، اما در دوره صفويه اهميت زيادي به توليد آن داده شد و اين هنر به اوج شکوفايي خود رسيد.
شال هاي ايران که غالبا در کرمان توليد شده اند با شال هايي که در دوره حکومت مغولان هند در کشمير بافته شده اند، شباهت هاي زيادي در نقوش و ترکيب بندي دارند و عناصر تزئيني هنر ايران در شال هاي کشميري ديده ميشود.
مقايسه نمونه ها نشان ميدهد که طرح شال ها داراي واحد تکرارشونده ي گياهان ، گل ها و نقوش هندسي در زمينه شال هستند و تکرار نقش مايه اصلي در اين پارچه ها به وفور ديده ميشود.
نگاره ديگر طرح مداليون است که يک ترنج دايره اي، لوزي يا بيضي شکل در مرکز کار وجود دارد و يک چهارم ترنج در چهارگوشه شال ديده ميشود که از نقوش مشترک بين شال هاي ايران و کشمير است .
يکي از آرايه هايي که در طول هزاران سال در هنرهاي ايراني به کار رفته ، نگاره معروف به بته / بته جقه است که در هنرهاي ايران مانند قالي، قلمکار، مينياتور، تذهيب و کاشي ديده ميشود و از نقش مايه هاي اصلي در شال محسوب ميگردد.
مأخذ: عناويان ،١٣٥٤، ١٤٣ )به تصویر صفحه رجوع شود) نمونه نشان داده شده در تصوير٦ نيز شال کرمان است و طرح شاخ گوزني و بته دارد.