چکیده:
این مقاله سه وجه قرآنی، حکمی و منطقی دارد و از این جهت، مقالهای میانرشتهای محسوب میشود. در وجه قرآنی ضمن تاکید بر موردپژوهی آیه 25 سوره حدید، نتیجه احصای کامل آیات قرآن که شامل واژههای قسط و عدل و مشتقات آنها هستند، مورد بهرهبرداری قرار گرفته است. از جهت حکمی، رویکرد وحدتگرایانه صدرالمتالهین شیرازی نسبت به مراتب هستی مبنای پژوهش میباشد. وجه منطقی پژوهش نیز بر اساس دستگاه فازی تبیین شده است. در حکمت متعالیه کاملترین ظهور نفس انسانی آنگاه تحقق مییابد که ملکه عدل میان همه قوا و شوون آن برقرار باشد. ازاینرو نفس انسان کامل رکن رکین صورت باطنیاش عدل است. این یافتههای حکمی-تفسیری تبیینهای منطقی متناسب طلب میکنند. منطق ارسطویی ـ سینوی قدرت تبیینکنندگی این بخش از یافتههای حکمت متعالیه و آرای تفسیری متناظر با آنها را ندارد. بدین جهت باید کاستیهای این منطق را یا با تکمیل و ترمیم جبران نمود، و یا به منطقهای توسعهیافته و جایگزین جدید اندیشید. در این مقاله از دستگاه فازی، خوانشی اصلاح شده برای تبیین مناسب منطقی حقیقت مجرد مادی نفس مطرح شده است؛ بهوجهی که به امالقضایا در حکمت متعالیه (یعنی استحاله اجتماع نقیضین) نیز آسیبی وارد نشود.
This article has three Qur’ānic، philosophical، and logical aspects and thus، it is regarded as an interdisciplinary article. In its Qur’ānic aspect، while emphasizing on the case-study of verse 25 of Sūrat al-Ḥadīd، the result of full enumeration of the verses of the Qur’ān، which include the words equity (qisṭ)، justice، and their derivatives، is put into practical use. In view of the philosophical aspect، the monistic approach of Ṣadr al-Dīn Shīrāzī toward the stages of being is used as the research basis. The logical aspect of the research is explained according to the fuzzy system. In transcendental philosophy، the most perfect manifestation of human soul (nafs) will be fulfilled when the disposition of justice is maintained in all its faculties and concerns. Thus، the firm column of the innate aspect of the perfect man’s soul is justice. These philosophical-exegetical findings demand proper logical explanations. The Aristotelian-Avicennian logic does not have the power to explain this section of the findings of transcendental philosophy and the exegetical opinions corresponding to them. Therefore، the shortcomings of this logic are either to be compensated by completion and amendment or new developed and substituted should be thought of. In this article، an amended reading is brought up from the fuzzy system for a proper logical explanation of the abstract material truth of the soul، in such a way that no damage is done to the mother of dispositions (i.e.، transmutation of the conjunction of two contradictions).
خلاصه ماشینی:
در این مقاله از دستگاه فازی، خوانشی اصلاح شده برای تبیین مناسب منطقی حقیقت مجرد مادی نفس مطرح شده است؛ بهوجهی که به امالقضایا در حکمت متعالیه (یعنی استحاله اجتماع نقیضین) نیز آسیبی وارد نشود.
. این رویکرد نوآورانه صدرالمتألهین شیرازی در این مقاله مورد توجه و استفاده قرار گرفته است و بر اساس آن، تفسیر قرآنی- حکمی هماهنگ تکوینی و تشریعی عدالت در عوالم هستی و نفس انسان ارائه شده است.
اینک با تبیین منطقی و خردپسند از موجود مجرد مادی منتشر در همه عوالم هستی، میتوان گفت در این مرحله انسان کامل که رکن رکین صورت باطنیاش عدل است، میتواند مجرا و مسیر سریان عدالت از مقام وحدت به مقام کثرت قرار گیرد و حقیقتی از حقایق آیه 25 سوره حدید روشن گردد.
نتیجهگیری نتایجی که در این تحقیق میانرشتهای قرآنی با بهرهبرداری از نتیجه احصای کامل آیات شامل واژههای قسط و عدل و مشتقات آنها و نیز موردپژوهی تأکیدی آیه 25 سوره حدید میگیریم، این است که عدالت در جهانبینی قرآنی بر مبنای آموزههای حکمت متعالیه بهعنوان هدفی اصیل برای بعثت انبیا: ـ نه هدفی در کنار سایر اهداف ـ، و بهعنوان اساس خلقت در همه عوالم هستی و نیز تعیینکننده اساسی کیفیت و استکمال مرتبه وجودی یا ظهوری نفس انسانی مطرح است.