چکیده:
تفسیر تربیتی گرایشی جدید در تفسیرنگاری معاصر است که با رویکرد به جنبههای هدایتی، تربیتی و اجتماعی قرآن کریم آغاز شد، اما در خصوص چیستی، مفهوم و مصادیق آن، دو دیدگاه سنتی با نگاه عام به موضوع تربیت و دیدگاه جدید با توجه خاص به مسائل علوم تربیتی و بسترهای علمی و پژوهشی آن در منابع تفسیرشناسی طرح شده است. در تعاریف موجود از تفسیر تربیتی، گسترۀ علم تربیت، مسائل و موضوعات قابل تحقیق در آن و روششناسی پژوهشی آن مبهم و نامشخص است. راه شناخت منطقی و جامع از چیستی آن، استفاده از روش تحلیل مفهوم تربیت و تفسیر، نسبت بین آنها و تبیین قلمرو آن میباشد. مفهوم و مصادیق تربیت در این ترکیب بهطور مطلق بهکار رفته و همه پژوهشهای گذشته و جدید آن را شامل میشود. در نتیجه در این رویآورد، امکان بهرهمندی از گسترۀ وسیع دو حوزه تفسیر و تربیت فراهم است، بهویژه در روششناسی این گرایش، امکان استفاده از روشهای متنوع وجود دارد. هدف این پژوهش، بازنگری در تعاریف، مفهوم، مصادیق و تبیین جایگاه، روششناسی و قلمرو وسیع پژوهشهای تفسیری ـ تربیتی با استفاده از روشها و یافتههای تازه در این دو دانش میباشد که کمتر به آنها توجه شده است.
Educational interpretation is a new trend in the contemporary interpretation writing، which is started with an approach to the guiding، educational، and social aspects of the Holy Qur’ān. However، concerning its nature، concept and evidences، two traditional viewpoints are brought up with a general look at the issue of education and the new viewpoint in respect to the problems of educational sciences and its scientific and research context in hermeneutics sources. In the existing definitions of educational interpretation، the expanse of the science of education، the researchable issues in it، and its research methodology are ambiguous and unspecified. The way to recognize its nature logically and comprehensively is through using the method of analyzing the concept of education and interpretation، the relation between them، and delineating their realm. The concept and evidences of education is used in an absolute way in this combination and include all the past and present researches. As a result of this approach، the possibility for enjoyment of a widespread expanse of the two fields of education and interpretation is provided for; particularly in the methodology of this trend، there is the possibility of using various methods. This research is intended to re-examine the definitions، concept، evidences، elucidation of the status، the methodology، and the widespread realm of interpretational-educational researches with the use of new methods and findings in these two disciplines that have been less attended to.
خلاصه ماشینی:
"4- مؤلفی در کلامی مفصل، از دادهها و گزارههای تربیتی و قرآنی سخن گفته و چند رویکرد برای آن شمرده است: «واژه «تفسیر تربیتی» یک ترکیب وصفی است که به چند صورت و با چند رویکرد تبیین میشود: الف) بیان و تفسیر آیاتی که مستقیما به مسأله تربیت و ابعاد و اهداف و مبانی و روشها و عوامل و موانع آن اشاره دارد؛ ب) استخراج نکات، نظریهها یا نظام جامع تربیتی از آیات؛ ج) نگاه برونمتنی به قرآن؛ به این معنا که ببینیم گزارهها و نظریات علمی ثابتشده در علوم تربیتی تا چه میزان با آیات تطابق دارد.
همچنین قلمداد شدنش در بین تفاسیر علمی و اخذ رویآورد مطالعات میانرشتهای در آن، مستلزم توسل جستن به روشهای ترکیبی و ویژه برای حل کردن مسائل مرتبط به هر دو علم میباشد؛ زیرا این گرایش هم عضوی از هویت جمعی علم تفسیر است، و هم میتواند جایگاهی در هویت جمعی علم تربیت پیدا کند و چون مسائل هر دو دانش چندتباری و پیچیده هستند (همان، 336)، ازاینرو روششناسی آن هم متنمحور است (از قرآن و سنت گرفته شده)، و هم مانند علوم تربیتی، فلسفی و تجربی، به روش ترکیبی است؛ یعنی به تناسب موضوعات، میتوان برای تدوین مسائل، مبانی فلسفی و تدوین فرآیند عملیاتی مطالعات آن، از چند روش استفاده کرد و پژوهشی مبتنی بر کثرتگرایی روششناختی ارائه کرد که به تولید یافتههای علمی جدید، رهیافتهای نوین، ارائه مفاهیم تازه و یا بازسازی مفاهیم پیشین در تفاسیر و علوم تربیتی منتج شود."