چکیده:
بحث استعمار یکی از مضامین اصلی شعر عرب در عصر نهضت یعنی نیمه دوم قرن نوزدهم و نیمه
اول قرن بیستم است. در شعر این دوره می توان از غرب چهره ای دوگانه و متعارض دید. از طرفی الگوی
پیشرفت های علمی و صنعتی و دموکراسی است و از طرف دیگر استعمارگری ظالم و مستبد . زمانی که
غرب از لحاظ علمی و تمدنی مورد بحث است شاعران آن را میستایند و به تقلید از آن تشویق می کنند
ولی زمانی که از غرب به عنوان استعمارگر بحث میکنند با شیوه های مختلف به مبارزه با آن برمیخیزند .
در این مقاله به شیوه توصیفی تاریخی و بر اساس تحلیل محتوای شعر این دوره سعی شده تا چه ره
دوگانه غرب به ویژه سیمای استعمارگری آن از منظر شاعران نشان داده شود. این تحقیق به دنبال پاسخ
به این پرسش است که شاعران عصر نهضت چه تصوری از استعمار غرب دارند و چگونه و با چه
شیوه هایی و تا چه اندازه در شعرشان به آن پرداخته اند؟ از آن جا که شاعران این عصر، مصلحان سیاسی
اجتماعی هستند تلاش می کنند تا با ابزار شعر و تکیه بر آموزه های دینی و احساسات میهنی، مردم را به
اتحاد در برابر استعمار و مبارزه با آن دعوت و برنامه های استعمار را برای مردم بیان کنند. تعدد کشورهای
عربی و تکثر شعرای این دوره باعث شده تا فقط به شاعران بزرگ و مشهور استناد شود . از جمله این
شاعران میتوان به احمد شوقی و حافظ ابراهیم از مصر، جمیل صدقی زهاوی و معروف رصافی از عراق و
خلیل مطران از شام اشاره کرد.
خلاصه ماشینی:
اين تحقيق به دنبال پاسـخ به اين پرسش است که شاعران عصر نهضـت چـه تصـوري از اسـتعمار غـرب دارنـد و چگونـه و بـا چـه شيوههايي و تا چه اندازه در شعرشان به آن پرداخته اند؟ از آن جا که شاعران اين عصر، مصلحان سياسي ـ اجتماعي هستند تلاش ميکنند تا با ابزار شعر و تکيه بر آموزههاي ديني و احساسات ميهنـي، مـردم را بـه اتحاد در برابر استعمار و مبارزه با آن دعوت و برنامه هاي استعمار را براي مردم بيان کنند.
پرسش اصلي اين تحقيق اين است که شاعران اين دوره چه ديدي نسـبت بـه استعمار دارند و براي استعمار ستيزي بر چه مسائل و آموزه هايي تأکيـد کـرده انـد؟ اين نوشتار با عنايت به پرسش فوق مبتني بر اين فرضيه است که چـون شـاعران عصر نهضت مصلحان اجتماعي و سياسي نيز هستند سعي دارنـد چهـره اي نسـبتاً واقعي از غرب ارائـه دهنـد و در کنـار سـتايش علـم و پيشـرفت غـرب از چهـره استعارگري آن نيز غافل نيستند و شعرشان را در خدمت دعوت مردم به مبـارزه بـا آن قرار دادند و بيشتر از آموزه هاي ديني و احساسات ميهني الهام گرفتند.
با مطالعه ديوان شاعران بزرگ اين دوره مي تـوان مطـالبي را کـه شـاعران در استعمارستيزي بر آن تأکيد کرده اند، چنين عنوان بندي کرد: دعوت به اتحاد شايد اصلي ترين خواسته و مهم ترين پيام شاعران دوره نهضت ، دعـوت بـه اتحـاد کشورهاي مختلف عربي و اسلامي در برابر استعمار بود.