چکیده:
قیام پانزده خرداد 1342 از حوادث مهم و تاثیرگذار در تاریخ معاصر ایران است و یکی از زمینه های
انقلاب اسلامی به شمار می رود. در این پژوهش تلاش شده است آرا و عملکرد نهضت آزادی در یک
بازه زمانی نه ماهه؛ چه نسبت به حوادثی که منجر به این قیام شد و چه در خود قیام مورد ارزیابی قرار
گیرد. قیام 15 خرداد به دنبال دستگیری امام خمینی پس از سخنرانی ایشان در نقد رژیم پهلوی در
مدرسه فیضیه صورت گرفت و پیامد لایحه انجمن های ایالتی و ولایتی و انقلاب سفید بود. چنین به
نظر میرسد که نهضت آزادی ستایش گر قیام پانزده خرداد و موافق با رهبری روحانیت بوده است. اما
باید دید تا چه حد مخالفت نهضت آزادی با لوایح شش گانه و حضور آنان در قیام پانزده خرداد، در
مسیر حرکت های رهبر قیام یعنی امام خمینی قرار داشته است. برای این منظور استفاده از اسنادی مانند
نشریه داخلی نهضت آزادی که بیانگر نظرات این گروه در واکنش به حوادث آن برهه زمانی می باشد،
ضروری به نظر می رسید. این مقاله به روش توصیفی- تحلیلی و از طریق جمع آوری اطلاعات به شیوه
کتابخانه ای نگارش یافته است. سوال اصلی در این پژوهش این است که عملکرد نهضت آزادی در سیر
حوادث منتهی به قیام پانزده خرداد و مواضع این نهضت نسبت به رهبری امام خمینی در آن برهه زمانی
چگونه بود؟
خلاصه ماشینی:
بررسی عملکرد نهضت آزادی و مواضع آنان نسبت به رهبری امام خمینی (مطالعه موردی: ١٣٤١/٧/١٦ تا ١٣٤٢/٣/١٥) 1 علی اکبر جعفری آرزو کروبی 2 چکیده قیام پانزده خرداد ١٣٤٢ از حوادث مهم و تأثیرگذار در تاریخ معاصر ایران است و یکی از زمینه های انقلاب اسلامی به شمار میرود.
در ادامه مواضع نهضت آزادی نسبت به این حوادث و رهبری امام خمینی آورده شده و نیز روند حضور آن ها در قیام پانزده خرداد ذکر شده است .
(صفحاتی از تاریخ معاصر ایران ، ١٣٦١: ١٧٥/٢) اما امام خمینی در این میان به شیوة عملی مخالفت خود را با اقدامات رژیم ابراز کردند و دست به اقداماتی چند در جهت روشنگری افکار عمومی در مورد اعمال دولت زدند.
(سلطانی، ١٣٦٧: ١/ ٢٣٦ و (241 نحوة مشارکت نهضت آزادی در حوادث منتهی به نیمۀ خرداد ١٣٤٢ با فرا رسیدن ماه محرم برای پیشبرد مبارزات ، امام خمینی پیشنهاد کردند در این ایام تعدادی از روحانیون و مبلغین دینی در سراسر کشور در مورد اقدامات خلاف دینی و ملی رژیم پهلوی سخنرانی نمایند.
بعید است نهضت آزادی با این همه پشتیبانی از جبهۀ ملی از این موضع آن ها آگاه نبوده باشد، کما اینکه اعضای نهضت آزادی در اعلامیه - های منتشر شده پس از خرداد ١٣٤٢ با موضع خصمانه تری در مورد رژیم و شخص محمدرضا پهلوی اظهار نظر کردند اما کمتر سخنی از نفوذ آمریکا و اسرائیل در ایران به میان آوردند.