چکیده:
پژوهش حاضر با استفاده از روش توصیفی _ تحلیلی، به بررسی جنبه هایی از داستان ملاقات حضرت موسی علیه السلام و خضر علیه السلام که مورد اختلاف مفسران قرآن قرار گرفته است، میپردازد. بدین رو پس از بررسی آرای چهل نفر از مفسران فریقین ذیل آیات 60 تا 82 سوره کهف، آرای مختلف در یازده عنوان برجسته مورد اختلاف شامل «موسای نبی7 یا شخصی دیگر»، «نبی الهی یا ولی الهی»، «نام اصلی آن بنده الهی»، «علت» و «مکان» ملاقات حضرت موسی علیه السلام و خضر علیه السلام»، « کیفیت ماهی و زنده شدن آن»، «عالم تر بودن موسی علیه السلام یا خضر علیه السلام»، «مکان قریه یتیمان»، «نوع گنج یتیمان»، «امکان یا عدم امکان وقوع نسیان برای پیامبران»، «حکمت کارهای حضرت خضر علیه السلام» بیان شده و در انتهای هر بخش، نظر برگزیده ، اعلام گردیده است. برجسته ترین نتیجه پژوهش بدین قرار است که باید از یک سو، از اهتمام به اختلاف هایی که تاثیری در هدایت افراد ندارند _ مانند اختلاف بر سر نام مکان ها _ چشم پوشید و از سوی دیگر، در اختلاف هایی که پیرامون مسائل بینشی هستند _ مانند عصمت و علم پیامبران و حکمت کارهای حضرت خضر علیه السلام_ بر اساس آموزه های قرآنی، روایی و عقلی، از هرگونه افراط و تفریط پرهیز کرد.
The present research uses the descriptive-analytical method to examine some aspects of the story of Prophet Moses (A.S.) meeting with Khiḍr (A.S.) that have been disagreed by the interpreters of the Qur’ān. Thus، after examining the opinions of forty interpreters from among the two major sects (farīqayn = Sunnīs and Shī‘as) under the verses 60 to 82 of Sūrat al-Kahf، various opinions under the following eleven controversial headings are stated and the selected view is announced at the end of every section: “Prophet Moses (A.S.) or someone else”، “Prophet of Allah or Friend of Allah”، “the quality of the fish and its coming back to life”، “Prophet Moses (A.S.) being more learned or Khiḍr”، “the place of the orphans’ village”، “the kind of the orphans’ treasure”، “possibility or impossibility of occurring oblivion for the Prophets”، and “the wisdom behind Khiḍr’s actions”. The most eminent conclusion of the research is that، according to the Qur’ānic and narrative doctrines، one should، on one hand، forgo insisting on disagreements that have no impact on people’s guidance – like disagreement on the names of places – and on the other hand، avoid going to extremes in disagreements concerning intuitive issues – such as the Infallibility and knowledge of the Prophets and the wisdom behind Khiḍr’s actions.
خلاصه ماشینی:
بدینرو پس از بررسی آرای چهل نفر از مفسران فریقین ذیل آیات 60 تا 82 سورۀ کهف، آرای مختلف در یازده عنوان برجستۀ مورد اختلاف شامل «موسای نبی7 یا شخصی دیگر»، «نبی الهی یا ولی الهی»، «نام اصلی آن بندۀ الهی»، «علت» و «مکان» ملاقات حضرت موسی7 و خضر7»، « کیفیت ماهی و زنده شدن آن»، «عالمتر بودن موسی7 یا خضر7»، «مکان قریه یتیمان»، «نوع گنج یتیمان»، «امکان یا عدم امکان وقوع نسیان برای پیامبران»، «حکمت کارهای حضرت خضر7» بیان شده و در انتهای هر بخش، نظر برگزیده، اعلام گردیده است.
عدهای با استناد به بخشهایی از آیات سورۀ کهف که بیانگر علم بلاواسطه الهی 1 (فخررازی، 1420: 21/481)، رحمت الهی بودن نبوت 2 ، امر الهی بودن اعمال آن فرد 3 و عدم امکان تبعیت یک پیامبر از غیر پیامبر 4 است، وی را نبی مرسل(طبرسی، 1372: 6/746؛ طباطبایی، 1417: 13/342؛ بحرانی، 1416: 3/645؛ حسینی شیرازی، 1423: 1/313؛ حسینی شاه عبدالعظیمی، 1363: 8/86؛ جرجانی، 1377: 5/402؛ ابن حزم اندلسی، 1416: 2/71) دانستهاند؛ در مقابل نیز برخی با بیان این نکته که مراد از رحمت در آیۀ مذکور، عام است و نمیتوان نبوت را مصداق اصلی آن دانست، خضر7 را یکی از اولیای الهی دانستهاند (سبحانی، 1412: 4/39؛ گنابادی، 1408: 2/471؛ مغنیه، 1424: 5/145).