چکیده:
موضوع نفت و قرارداد دارسی بین حکومت قاجاریه و یک تبعه انگلیسی در زمان مظفرالدین شاه که به مدت زمان شصت سال بود بعد از استخراج نفت به تشکیل کمپانی نفت ایران و انگلیس انجامید. وقایع بعد از آن برای ملی کردن نفت ایران، در تاریخ معاصر و در زمان زمامداری دکتر مصدق که نخست وزیر ایران بود، یکی از بحث های مهم و ارزشمند تاریخ معاصر ایران است. نویسندگان آن دوره همگی به کودتای 28 مرداد 1332 اشاره دارند که کودتا علیه مصدق، خیانتکارانه بوده است. در این پژوهش که با روش توصیفی، تحلیلی و با روش کتابخانه ای و اسنادی است عملکرد مصدق را مورد ارزیابی قرار داده و به این نتیجه می رسد که مصدق در جایگاه یک نخست وزیر در زمان محمدرضا شاه پهلوی، چندان هم عملکرد درستی نداشته و معایبی در کار او قرار می گیرد که مردم از اطراف او پراکنده می گردند. البته در آن شرایط حساس نقش کشورهای غربی و شرقی نیز حائز اهمیت است.
خلاصه ماشینی:
با توجه به اینکه همه ی تلاش ها به نتیجه نرسید و با شکست رو به رو شد و آمریکاییها هم از دست مصدق اوقاتشان تلخ بود و به شدت نگران نفوذ شوروی بودند چرچیل نخست وزیر انگلستان توسط پیامی به هندرسون ، سفیر آمریکا، گفت : خوشحال خواهم شد که پیام زیر را که جنبه کلی دارد و به عقیده ی من صحیح و طبق اصول دموکراتیک میباشد به شاه تسلیم کند: «وظیفه ی یک پادشاه مشروطه یا رئیس جمهوری این است که وقتی با عمل خشن و مستبدانه ای از جانب افراد یک حزب اقلیت رو به رو میشود، اقدامات لازم را برای تأمین سعادت توده های زحمت کش و برقراری نظم به عمل آورد.
اعلام داشت که کودتا را خنثی کرده و دستور بازداشت زاهدی را داد ولی سرلشکر زاهدی در ملک یکی از دوستانش مخفی شده بود او از همانجا پیامی به ارتش که به شاه وفادار مانده بود فرستاد در آغاز توده های جمعیت در تهران همگی مخالف شاه بودند اما رفته رفته موج مسیر خود را تغییر داد سربازان در خیابان ها ظاهر شدند و نشان دادند که ارتش هنوز به زاهدی و شاه وفادار است (شوکراس ، ۱۳۶۲: ۷۶) ولی در اسناد و کتاب هایی که در آن زمان نوشته شده مینویسند که ، پشت پرده «ام آی ۶»، این تظاهرات را تشکیل داده است ولی در آن زمان هم عده ی زیادی از مردم و ورزشکاران طرفدار شاه بودند و کافی بود که برای حمایت از شاه به خیابان ها بیایند.