چکیده:
هدف پژوهش حاضر، نشان دادن مولفه های روش الگویی و بررسی ویژگی ها و آفات این روش در سیره رضوی است. روش پژوهش، توصیفی ـ تحلیلی با رویکرد استنباطی است. در سیره رضوی شاهد این شیوه از تربیت به اشکال مختلف هستیم؛ به این ترتیب زمانی امام رضا ع با ارائه الگو از خویش یا افرادی که در گذشته تحقق خارجی داشته و سنت و روش زندگی آنها در جامعه از رونق و درخشش خاصی برخوردار بوده، سعی داشته رفتار و صفات مطلوب را به شکلی عملی به متربی معرفی کند. زمانی دیگر الگوهای مطلوبی را در نظر گرفته و با بیان خصوصیات، علامات و نشانه ها و تصویرسازی، آن ها را که برای مخاطب قابل رویت نیست، عینیت بخشیده تا متربی به این مهم دست یابند. همچنین زمانی در قالب بیان صفات، خصوصیات و نشانه های الگوهای منفی، سعی در دور کردن جامعه از آن الگوها دارد. از این رو نوشتار حاضر پس از تقسیم مولفه ها به سه دسته «ارائه الگو»، «پردازش الگو» و «الگو زدایی»، شاخصه هایی چون بصیرت، امکان دستیابی به الگوهای دینی، ارائه الگو متناسب با مخاطب و به تبع آن آفاتی مانند الگوپذیری کورکورانه، اسوه پذیری از باطل، الگوگیری کامل از الگوهای ناقص و نبود تطابق بین گفتار و رفتار را تبیین می نماید.
خلاصه ماشینی:
"در سیره رضوی شاهد این شیوه از تربیت به اشکال مختلف هستیم؛ به این ترتیب زمانی امام رضا7با ارائه الگو از خویش یا افرادی که در گذشته تحقق خارجی داشته و سنت و روش زندگی آنها در جامعه از رونق و درخشش خاصی برخوردار بوده، سعی داشته رفتار و صفات مطلوب را به شکلی عملی به متربی معرفی کند.
در برخی روایات دیگر با استفاده از تعابیر تمثیلی، الگو بودن و راهبری ایشان را مورد تأکید قرار میدهد؛ چنانکه امام رضا7 به نقل از پیامبر6، اهل بیت علیهمالسلام را به «سفینه نجات» و «کشتی نوح» تشبیه کرده و مردم را به تبعیت از ایشان فرا خوانده و میفرماید: «مثل اهل بیت من در بین شما، مثل کشتی نوح است که هرکس در آن در آمد، نجات یافت و هرکس تخلف کرد، در آب غرق و در آتش پرت شد» (همان، ص 10).
بنابراین بهترین الگو، نمونهای تام و انسانی کامل است که الگوهای دیگر نیز باید آدمی را بدین سمت هدایت کنند (موسوی خمینی، 1372، ص 263)؛ بر این اساس خداوند علاوه بر هدایت و تربیت عمومی که نسبت به همه انسانها مبذول داشته، تربیت ویژهای نیز به برگزیدگان خود اختصاص داده که انبیاء، اوصیاء و اولیاء را شامل میشود؛ زیرا آنان الگوی «انسان کامل» و «امام» برای دیگر انسانها هستند و به این دلیل باید نسخه برتر و نمونه اکمل و مصون از خطا و انحراف باشند تا رهبری جامعه بر قامت آنان راست آید و این جز در سایه تربیت ویژه الهی میسر نخواهد بود."