چکیده:
بزرگترین مجموعة پژوهشی مستشرقین در رابطه با دین اسلام، دائرة المعارف اسلام (EI) نشر لیدن هلند است که با تلاش خاورشناسانی چون گلدزیهر، دخویه و هوتسما از سال 1908 میلادی آغاز و تاکنون به ویراست سوم (EI3) رسیده است.
از آنجا که موضوع زیارت به جهت پرسشها و چالشهای فراروی آن در عصر حاضر، مورد توجه اندیشمندان مسلمان بسیاری قرار گرفته، به نظر میرسد ترجمه و ارزیابی مطالبی که از نگاه تاریخی و با روش خاص مستشرقین غیر مسلمان نگاشته شده، میتواند در تبیین برخی ابعاد موضوع مفید باشد.
مدخل زیارت در دائرة المعارف اسلام، مدخلی مفصل است که توسط چندین تن از مستشرقان تحریر گشته و مناسک و کتابهای زیارتی را در ده نقطة مهم از جهان اسلام
مورد بررسی قرار داده است. در این مقاله، تنها بخش نخست آن ترجمه شده و بخشهای بعد نیز ـ در صورت توفیق ـ در شمارههای آینده ملحق میگردند.
خلاصه ماشینی:
بنابر این روایت، ابن عقیل و نسلهای بعدی از حنبلیها این مساله را بررسی کردند که آیا زیارت قبور قدیسان و اولیاء الله و حرم ایشان (مشاهد) و همچنین مساجدی که قبور اولیای الهی در آنها قرار دارد، جایز است یا خیر؟ زاهدان و عابدان نیز در مناجاتهای دینی شبانه که به نام «احیاء» معروف است، به خواندن قرآن و نماز و دعا در کنار این قبور اهتمام دارند.
همة راهنماهای زیارت از یک زبان مشترک برای اشاره به اماکن زیارتی استفاده میکنند، زبانیکه نه تنها صرفا ماهیتی توصیفی دارد بلکه نشان دهندة مراسماتی است که مریدان انجام میدادهاند و همچنین ماهیت مقدس این مکانها.
ابن عدیم که معاصر هروی بود و خودش از او چندین روایت شنیده بود، یک فصل از اثر خود بغیة الطلب را به تاریخ حلب به «مکانهای زیارتی (مزارات)، مقبره پیامبران و اولیا و مکانهای مقدس (مواطن) در حلب و مناطق آن، که برای تحقق تضرع» شناخته شده است.
قاضی محمود عدوی (متوفای سال ۱۰۳۲) نویسندة کتاب الزیارات بدمشق: (دمشق ۱۹۵۶) است، که به تقلید از اشارات ابن الحورانی اذعان کرده و متکی بر بسیاری از همان منابع و تعدادی از آثار ادبی، مذهبی و تاریخی است و مقبره ۹۸ فرد مقدس و برخی امکنه زیارتی را ذکر میکند.
البقاعی قصد داشت که این راهنما در طول سفر زیارتی به عنوان کمک برای به خاطر سپردن قدیسینی که در یک محل خاص به خاک سپرده شده بودند استفاده شود، شاید حتی نشان میدهد که زائر باید بسیاری از مکانهای زیارتی را که در توان دارد زیارت کند.