چکیده:
استعاره در دیدگاه سنتی نوعی آرایهی ادبی محسوب میشود. توصیه ارسطو و حکمای مسلمان این است که کاربرد استعاره باید منحصر در متون ادبی باقی بماند. لیکاف با نقد این دیدگاه بیان میدارد که استعاره بخش جدایی ناپذیری از فرایند تفکر در انسان است. اندیشه استعاری امری اجتناب ناپذیر، فراگیر و معمولا ناآگاهانه است. استعاره مفهومی در واقع یک قلمرو ذهنی را بر حسب قلمروی ذهنی دیگر مفهومسازی میکند. در این مقاله ابتدا به معرفی نظریه معاصر استعاره که توسط لیکاف ارائه شده است، میپردازیم. سپس در پرتوی نظریه مذکور، مفهوم علیت را مورد بررسی قرار میدهیم. استفاده از مفهوم مذکور منحصر به فلسفه نیست. بلکه در تمامی متون علمی و همچنین زبان متعارف میتوان این مفهوم را مشاهده کرد. لیکاف میکوشد که با نگاهی کلان به این مفهوم، نشان دهد که میان کاربرد متعارف و فلسفی این مفهوم ارتباطی منسجم و هماهنگ برقرار است. مفهوم علیت شامل یک بخش نحیف تحت اللفظی و بسطهای گسترده استعاری است. هر یک از تئوریهای فلسفی علیت در واقع حاصل تمرکز بر بخشی از این استعارههای علّی است. علل چهارگانه ارسطویی نیز از این قاعده مستثنا نیستند و مبتنی بر بنیانهایی استعاری شکل گرفتهاند.
خلاصه ماشینی:
لیکاف و جانسون جهت تایید نظریه شناختی استعاره از شواهد دوگانه ای سود می برند: الف ) چند معنایی ٤ نظام مند: بخشی از کلمات در زمینۀ لغوی نه تنها دارای معانی تحت اللفظی در یک حوزە ملموس هستند بلکه هم چنین به صورت نظام مند دارای معانی مرتبط در حوزه های انتزاعی هم هستند.
هر چند فلاسفه مسلمان با ارائه تفکیک میان علت حقیقی و معده ، و تفکیک میان علت الهی و طبیعی سعی در تمایز علیت فلسفی با دیگر اقسام کاربرد مفاهیم علی داشته اند، اما می توان این سوال را مطرح کرد که مفهوم «علت » در جملاتی همانند «خداوند علت عالم ممکنات است »، «افزایش نقدینگی علت افزایش تورم است »، «جاذبه زمین علت سقوط اجسام است » چه نسبتی با هم دارند؟ آیا واژه «علت » در این جملات مشترک لفظی است یا مشترک معنوی؟ بنظر می رسد که هیچ کدام از این دو توصیف نمی تواند وضعیت این واژه را در جملات مذکور به خوبی تبیین کند.
بنابراین استعاره ساختار رویداد مکانی دارای نگاشت های فرعی زیر است : نیرو علت حرکت تحمیلی علیت نمونه هایی از افعال مرتبط با حرکات تحمیلی که در توصیف علیت انتزاعی بکار گرفته می شود، در زیر آمده است : اقدامات رئیس جمهور، کشور را از رکود خارج کرد.
Metaphors We Live by, Chicago and London: The University of Chicago Press.
The Contemporary Theory of Metaphor, in Metaphor and Thought, edited by Andrew Ortony, Cambridge: Cambridge University Press.
field guide to poetic metaphor: Chicago: University of Chicago Press.