چکیده:
نیروهای اجتماعی سنتی همواره نقش مهمی در جامعه و تحولات معاصر ایران داشته اند و به ویژه در جریان دو انقلاب مشروطه و انقلاب اسلامی ایران مشارکتی فعالانه را نشان داده اند. در این میان، بازاریان از جمله نیروهای اجتماعی سنتی جامعه ایران می باشند که به لحاظ جایگاه مهم خود در عرصه های اجتماعی، اقتصادی و سیاسی، نقش مهمی در دو انقلاب مذکور ایفا نموده اند. پژوهش حاضر به بررسی نقش بازاریان در انقلاب مشروطه از منظر جامعه شناسی سیاسی می پردازد و هدف آن تعمیق دانش سیاسی موجود در زمینه تحلیل میزان و چگونگی تاثیرگذاری این نیروی اجتماعی سنتی در این تحول سیاسی ـ اجتماعی عمده تاریخ معاصر ایران می باشد. بدین ترتیب، سوال اصلی که این پژوهش در پی یافتن پاسخی برای آن می باشد، عبارتست از اینکه بازاریان به عنوان یک نیروی اجتماعی سنتی تاثیرگذار، چه نقشی در انقلاب مشروطیت ایران ایفا نموده اند. یافته های این پژوهش در نهایت نشان می دهند که بازاریان با بهره گیری از نفوذ اقتصادی، اعتبار اجتماعی و تاثیر گذاری سیاسی خود، در انقلاب مشروطیت حضور و نقشی تعیین کننده داشته اند.
خلاصه ماشینی:
"در این میان، بازاریان از جمله نیروهای اجتماعی سنتی جامعه ایران میباشند که به لحاظ جایگاه مهم خود در عرصههای اجتماعی، اقتصادی و سیاسی، نقش مهمی در دو انقلاب مذکور ایفا نمودهاند.
در واقع ساختارهای اقتصادی جامعه در ایران مقارن این انقلاب، بر پایه بازار و بازاریان بوده و بازار به عنوان تأمین کننده اصلی مایحتاج مردم، رابط میان شهر و روستا، محل خرید و فروش و معاملات، و کانون تحولات سیاسی محسوب میشده است.
بدین ترتیب، سوالی که پژوهش حاضر در صدد پاسخگویی به آن میباشد این است که بازار به عنوان یکی از نیروهای اجتماعی سنتی از چه جایگاهی در انقلاب مشروطیت برخوردار بوده و چگونه در این انقلاب اثرگذار بوده است؟ از اینرو، شناخت جایگاه و نقش بازاریان و میزان و چگونگی حضور و تأثیر گذاری آنها در این تحول اساسی تاریخ معاصر ایران، هدف اصلی این مقاله محسوب میشود.
به همین منظور، در این مقاله، در پرتو جامعه شناسی سیاسی برای تحلیل هر چه بهتر نقش بازاریان در جریان این انقلاب، به بررسی ساختار اجتماعی، اقتصادی این نیروی اجتماعی و رابطه آن با حکومتهای زمان خود و نیز نقش و تأثیری که در انقلاب مذکور داشتهاند، پرداخته شده است.
نتایج انقلاب مشروطه برای بازار نخستین نیرویی که جنبش اعتراضی را در پایتخت به راه انداخت، تجار بازار بودند که در واکنش به استنکاف مقامات دولتی نسبت به بازپرداخت دیون خویش، دست به تظاهرات خیابانی زدند، و در مرحله بعد با دخالت دولت و حضور علما و روشنفکران، جنبش گسترش یافت که به صورت بست نشینی در قم، شهر ری و تهران خود را نشان داد."