چکیده:
هدف مطالعه حاضر١، ارزیابی محتوای درس تاریخ ادبیات دورة دوم متوسطه (سال دوم و سوم آموزش متوسطه ، رشته ادبیات و علوم انسانی) با ترسیم وضعیت موجود دو کتاب در قالب دو مولفه "ساختار محتوا" و "تحقق اهداف پیش بینی شده " است . پژوهش از نوع ارزشیابی است و با تلفیق الگوی "تحقق هدفها" و الگوی "مبتنی بر نظر خبرگان " انجام شده است . جامعه آماری پژوهش شامل متخصصان تاریخ ادبیات ، دبیران دو کتاب تاریخ ادبیات و نیز دانش آموزان پایه های دوم و سوم رشته علوم انسانی در سال تحصیلی ٩٤- ١٣٩٣ بوده است . نمونه گیری پژوهش به روش خوشه ای چندمرحله ای انجام شده که مطابق آن ١٤٥٤ نفر از ٤ استان انتخاب شده اند. ابزارهای پژوهش عبارت اند از: فرمهای مصاحبه با متخصصان تاریخ ادبیات ایران وجهان ، پرسشنامه دبیران و آزمونهای پیشرفت تحصیلی دانش آموزان . روایی محتوایی آزمون پیشرفت تحصیلی با استفاده از نظرات چند معلم متخصص و پایایی آن از طریق برآورد ضریب کودور ریچاردسون محاسبه شد. روایی محتوایی پرسشنامه دبیران با استفاده از نظرات چند متخصص موضوعی به دست آمد و پایایی آن از طریق برآورد ضریب همسانی درونی آلفای کرونباخ برابر با ٠/٨٩ تعیین شده است . یافته های پژوهش نشان میدهد ساختار دو کتاب تاریخ ادبیات سال دوم و سوم متوسطه بر اساس شیوه های پذیرفته شده نیست و دو بخش تاریخ ادبیات ایران و تاریخ ادبیات جهان به یک شیوه تالیف نشده است . اهداف برنامه درسی نیز تحقق پیدا نکرده است
خلاصه ماشینی:
کرمی (بیتا) نیز در مقاله ای با عنوان «نقد و بررسی تاریخ ادبیات ایران وجهان ١، سال دوم دبیرستان »، بر ساختار و شیوة تدوین کتاب خرده میگیرد و معتقداست که رویکرد این درس بر ارائۀ اطلاعات حجیم تاریخی و ادبی در کنار هم و در یک بستر تاریخی خاص ، بدون در نظر گرفتن زمینه های ذوقی و ادبی هر دوره و معیارهای ادبی و سبک شناختی مبتنی است .
در زمینۀ هدف پژوهشی دوم نیز باید گفت اهداف این دو کتاب بر اساس راهنمای برنامه مربوط (دفتر برنامه ریزی و تألیف کتابهای درسی،١٣٨٦)، شامل آشناکردن دانش آموزان با سیر تحول و تطور ادبیات فارسی، آشناکردن آنان با چهره های شاخص ادبی، آثار و سبک آنها، آشناکردن آنان با جریانهای اجتماعی و سیاسی ادوار تاریخی و تأثیر آنها در آثار ادبی و توانا کردن دانش آموزان برای اظهار نظر دربارة شعرا و نویسندگان ایرانی در گفتار و نوشتار است .
جامعه آماری پژوهش شامل متخصصان تاریخ ادبیات ایران و جهان ، دبیران دو کتاب تاریخ ادبیات و نیز دانش آموزان پایه های دوم و سوم رشتۀ علوم انسانی در سال تحصیلی ٩٤ - ١٣٩٣ بوده است .
٢. در پاسخ به پرسش دوم پژوهش ، دربارة وضعیت موجود دو کتاب درسی تاریخ ادبیات از نظر تحقق اهداف برنامۀ درسی در دو قلمرو شناختی و مهارتی، باید یادآور شد میانگین نمرة تحقق اهداف برنامۀ درسی در این دو قلمرو بر اساس آزمون پیشرفت تحصیلی در دانش آموزان دوم دبیرستان برابر با ٨/١٤ و میانگین نمرة دانش آموزان سوم دبیرستان برابر با ٧/٤٧ از نمرة ٢٠ بوده است .