چکیده:
از خاندانهای محتشم شوشتری که تجارتخانه های بزرگی در شوشتر و اهواز و در شهر بمبئی هندوستان در دوره قاجاریه داشته است میتوان به خاندان سلطانعلی شوشتری و خاندان افضل شوشتری اشاره کرد. امروزه با توجه به اسناد بسیار زیادی که از این تجارتخانه ها به جا مانده است سعی در شناخت بهتر اوضاع اقتصادی شوشتر دارد. هدف از این تحقیق بررسی نقش خاندانهای تاجر سلطانعلی شوشتری، افضل شوشتری در تجارت شوشتر اواخر دوره قاجاریه و اوایل دوره پهلوی می باشد. این تحقیق به روش توصیفی - تحلیلی و با استناد به منابع و اسناد کتابخانهای و آرشیوی به موضوع پرداخته شده است.
خلاصه ماشینی:
"خلیج فارس، دریای باز و آزاد و بزرگترین دروازه تجارت خارجی ایران، در دوره قاجاریه تقریبا در اختیار ناوگان دریایی- تجاری انگلستان بود و بنادر ایران به طور مستقیم و غیر مستقیم زیر نفوذ سیاسی و اقتصادی آن کشور بودند و بنادر خرمشهر، بوشهر، بندرعباس از مراکز ورود و خروج کالا و مال التجاره بودند و کالاهای انگلیسی و هندی و کشورهای تابع بریتانیا از این طریق وارد ایران میشد (شمیم، 1387: 406).
ضمنا «روپیه هندوستان تا سال 1922م در بندر بوشهر و بعضی بنادر ایران به صورت سکه رایج مورد استفاده قرار میگرفت» (رایت، 1359: 91) و صدور برات با مبالغ نه چندان کوچک، نشانگر اقتدار مالی تجارتخانه افضل و بالندگی فعالیتهای تجاری در شوشتر بوده که به طور قطع این ارتباطات گسترده در زندگی سیاسی- اجتماعی و اقتصادی شهر بیتأثیر نبوده است.
فعالیتهای اقتصادی تاجران شوشتری بیش از هر چیز وابسته به خط کشتیرانی برادران لینچ بر روی رودخانه کارون بود که از سال 1888م توانستند نخستین کشتی بخار را بر روی رود کارون به حرکت درآورند و به تدریج خط منظمی بین محمره و اهواز و شوشتر دایر ساخته، بین این نقاط هر دو هفته یک بار تردد کننده ده سال بعد شرکت لینچ که باز هم میکوشید تجارت با ایران را از طریق این مسیر گسترش دهد."