چکیده:
در مقاله حاضر، با بررسی تطبیقی «چگونگی مراحل آغازین آفرینش عالم هستی» در قرآن کریم و تورات که با نام مشترک «آسمان ها و زمین» یاد شده، وجوه شباهت ها و البته تفاوت های در ساختار و محتوای دو کتاب بیان شده است. بی شک علت اصلی وجود شباهت بین محتوای قرآن و تورات، داشتن منشا و مبدا واحد است که هر دو ریشه در وحی الهی دارند. با مقایسه دو کتاب، علاوه بر پی بردن به شباهت ها و تفاوت های دیدگاه دو دین درباره آغاز پیدایش جهان، گامی درجهت فهم و تفسیر بهتر آیات هر دو کتاب برداشته شده است. در هر دو کتاب، خداوند، خالق اولیه جهان است و همه چیز را آفریده است و جهان مادی، مسبوق به ماده اولیه نیست. هر دو کتاب از وجود «آب» در ابتدای خلقت نام برده اند که در نقل تورات از این آب، آسمان آفریده شده است؛ ولی طبق قرآن، آسمان ها از «دود» آفریده شده اند. در دو کتاب، آفرینش جهان مادی محصول شش روز است؛ با این تفاوت که در تورات از روز هفتم آفرینش و استراحت خدا در آن روز نیز یاد شده است؛ ولی در قرآن، چنین چیزی نیامده است. هر دو کتاب، برای مراتبی از آسمان، شان معنوی و غیرجسمانی نیز قائلند و قرآن به صراحت از وجود هفت آسمان یاد کرده است؛ ولی در تورات چنین تصریحی نیامده است.
خلاصه ماشینی:
به همین دلیل در «عهد جدید» مسائل مربوط به آفرینش عالم مطرح نشده است و به همان مسائل مطرحشده در «عهد عتیق» اکتفا شده است؛ اما در قرآن، آیات مربوط به آفرینش هستی، بهصورت پراکنده در سورههای مختلفی بیان شده است؛ بنابراین در این نوشتار، روند ترتیبی آفرینش را از ابتدا تا انجام - از مباحث مربوط به پیش از آفرینش عالم تا مسائلی که مربوط به پایان کار آفرینش و استراحت خدا است - براساس گزارش تورات، مبنا قرار داده شده و با آنچه در قرآن آمده، مقایسه شده است.
در بیشتر آیات قرآن از فعل «خلق» به معنای «آفریدن» برای آفرینش آسمانها و زمین استفاده شده است (بقره/164- آل عمران/190- انعام/73- اعراف/54- توبه/36- یونس/3)؛ اما در برخی آیات، فعلهای دیگری نیز برای بیان این آفرینش بهکار رفته است.
البته به نظر میرسد این نظر متأثر از دیدگاه فلاسفه یونان باستان باشد که آب، آتش، خاک و هوا (باد) را چهار عنصر اصلی تشکیلدهندۀ هستی به شمار میآوردند (ارسطو، 1388: 49)؛ اما چون واژه مذکور به کلمه «الوهیم» (אלהים = elohim)، یعنی خداوند اضافه شده است، اختیار معنای روح برای این واژۀ عبری سزاوارتر است؛ زیرا «معلقبودن روح خدا بر سطح آبها» معقولتر به نظر میرسد تا «معلقبودن باد خدا بر سطح آبها» و همچنین مشابه چنین قولی در قرآن آمده که در ادامه مطرح شده است.
همانطور که پیشتر بیان شد، تنها در یک آیه از قرآن، آن هم بهصورت تلویحی از وجود «هفت زمین» سخن به میان آمده است: الله الذی خلق سبع سماوات و من الأرض مثلهن (طلاق/12)؛ خداوند همان کسی است که هفت آسمان را آفرید و از زمین نیز همانند آنها را.