چکیده:
در اقتصادی چون ایران که نفت سهم بالایی در رشد اقتصادی دارد، تکانهپذیری و در مقابل پایداری رشد اقتصادی اهمیت مضاعف دارد. شناخت تکانهپذیری رشد اقتصاد ایران در دوره 1356 تا 1395 با رویکرد «تحلیل کیفی-بخشی» در چارچوب حسابداری بخشی رشد، هدف این مقاله قرار گرفتهاست. یافتهها نشان میدهد که دامنه تغییر رشد اقتصادی در دوره مورد مطالعه در ایران 46 واحد درصد بودهاست، که بالاترین دامنه تغییر رشد به بخش نفت با 4/ 195 واحد درصد برمیگردد. از طرفی بالاترین تکانههای رشد به سالهایی بر میگردد که بخش نفت با یک تکانه مقداری چون وضع تحریم (محدودیت خرید خارجیها) مواجه شده است. سال 1359 و سال 1391 دو نمونه روشن برای این امر هستند. کما اینکه لغو و یا تعلیق تحریمها در سال 1361 و سال 1395 جهشهای رشد اقتصاد ایران را در پی داشتهاست که این جهشها نه به منزله قرار گرفتن در یک مسیر رشد بلندمدت و پایدار، بلکه یک اصلاح کوتاهمدت در رشد اقتصادی است. مطالعه نشان میدهد وابستگی و تکانهپذیری بخش نفت از خارج بنا به دلایلی چون انحصار دولتی در طرف عرضه، انحصار در طرف خرید و بهرهگیری کشورهایی چون آمریکا از تحریم صادرات نفت رشد اقتصادی را ناپایدار ساخته است.
As oil sector has a great share in Iran’s economic growth rate, the concept of economic growth shock resistance and stability earns high importance. The aim of this paper is to identify the shock resistance of Iran’s economic growth during 1978 to 2016 with the approach of “quality-sectoral analysis” in the framework of growth sectoral accounting. Results show that economic growth rate during this period has varied about 46 percent in which oil sector growth rate has a variation of 195.4 percent. It is also verified that largest growth shocks happened in years of oil sector production quantity shocks due to an exogenous reason like oil purchase sanctions. Two years of 1981 and 2012 are eminent in this issue. On the other hand, on the event of sanctions lift or suspension in 1983 and 2016 growth rate has experienced a jump which can’t be considered as standing in the line of long run and stable growth rate but a short run come back of the rate. Results of the paper show that the shock irresistancy of oil sector due to its high dependency to foreign countries as a result of governmental supply monopoly, demand monopoly and U.S. sanctions on Iran oil exports has made the economic growth unstable.
خلاصه ماشینی:
"(رجوع شود به تصویر صفحه) نمودار شماره (٣) نشان می دهد در سالی که بخش نفـت ، بیشـترین میـزان رشـد (١٢٨ درصد در سال ١٣٦١در پی لغو تحریم مقداری نفت ) را داشته است ، اقتصاد ایران بـالاترین نرخ رشد اقتصادی (٢٢/٨ درصد در سال ١٣٦١) را حتی با تـداوم جنـگ تحمیلـی تجربـه نموده است .
شکل شماره (٣) این تاثیرات را نشان می دهد: (رجوع شود به تصویر صفحه) شکل شماره (٣): تحریم و رشد اقتصادی بررسی نشان می دهددر دو دوره تحریم ها به دلیل اعمال محدودیت مقداری یـا کـاهش خرید نفت ، تاثیر بسزایی بر عملکرد تولید و رشد اقتصادی ایران داشته است ، ایـن دو دوره سال های ١٣٥٩ و ١٣٩١ هستند.
جدول زیر سهم هر یک از بخش ها در تولید سال ١٣٩٠ را نشان می دهد: جدول شماره (٨): سهم بخش های مختلف در تولید سال ١٣٩٠ (رجوع شود به تصویر صفحه) منبع : محاسبات محقق (بازسازی رشد اقتصادی به معنی صفر فرض کردن رشد بخش هایی است که مستقیم درگیر تحریم بوده اند) با فرض صفر (که به مراتب کمتر از متوسط دوره سه سال قبل از تحریم است ) در نظـر گرفتن نرخ رشد بخش های نفت ، ماشـین آلات و تجهیـزات ، محصـولات شـیمیایی ، گـروه خدمات مالی و خدمات بازرگـانی در سـال ١٣٩١ (همانگونـه کـه در جـدول شـماره (٨) ملاحظه می شود)که به طور مستقیم تحریم شدند و تحریم منجر به کاهش تولید آنهـا شـده است ، نرخ رشد اقتصادی ایران برابر با ٢/٤٧ درصد می باشد."