چکیده:
در قرن بیستویکم، یکی از ملزومات ورود کشورها به جریان جهانیشدن و برقراری صلح پایدار منطقهای و جهانی، همگرایی است. با توجه به برخی موانع موجود در رابطه با همگرایی ایران با کشورهای آسیای مرکزی و قفقاز از جمله جمهوری آذربایجان و ترکمنستان، لزوم امکانسنجی و طراحی راهبردهای مناسب برای ایجاد زمینههای همگرایی، ضروری بهنظر میرسد. بنابراین، این نوشتار، با روش ترکیبی (توصیفی- تحلیلی و پیمایشی) و روش حل مسائل از نوع تصمیمگیری چندمعیاره در پی پاسخ به این پرسش است که با توجه به شرایط منطقهای و بینالمللی در قرن بیستویکم، مناسبترین راهبردها بر حسب اولویت برای افزایش نقش ایران در ایجاد همگرایی با جمهوری آذربایجان و ترکمنستان کدامند؟ در این راستا با بهرهگیری از مطالعات کتابخانهای و میدانی و استفاده از روش سوات، 4 نقطۀ قوت، 4 نقطۀ ضعف، 5 فرصت و 3 تهدید در مورد همگرایی ایران با جمهوری آذربایجان و ترکمنستان شناسایی و 8 راهبرد کاربردی تدوین شده است و سرانجام، این راهبردها با استفاده از روش امسیدیام بهوسیلۀ پرسشنامه و مصاحبه، اولویتبندی شدند. نتایج بهدستآمده از پرسشنامۀ مقایسههای زوجی نشان میدهد که راهبرد «ایجاد پیوندهای ژئواکونومیک» در رتبۀ اول و راهبردهای دیگر در رتبههای بعدی قرار گرفتند.
In the 21st century, convergence is one of the requirements of the countries' globalization and establishment of global and regional lasting peace. Due to some barriers related to the convergence of Iran with Central Asian Countries and the Caucasus, including Azerbaijan and Turkmenistan, it is necessary to study and design suitable strategies about the establishment of convergence. Therefore, using the mixed method (descriptive-analytical and survey methods) and multiple criteria decision making technique, the purpose of the present research is to answer the question that which strategies are the best strategies to improve Iran's role in its convergence with Azerbaijan and Turkmenistan according to the regional and international conditions in the 21st century. For this purpose and for presenting an applied strategic model using library and field studies and SWOT technique, 4 strengths, 4 weaknesses, 5 opportunities and 3 threats of Iran's convergence with Azerbaijan and Turkmenistan were identified and 8 applied strategies were formulated and the strategies finally were prioritized using MCDM technique through questionnaire and interviews. The results of the questionnaire of the pairwise comparisons show that the strategy "establishment of geo-economic links" has the first rank, followed by other strategies.
خلاصه ماشینی:
اين نوشتار بر آن است تا براسـاس رهيافـت واقـع گرايـي ، ضـمن شناسـايي عوامـل مـؤثر بر همگرايي ايران با کشورهاي پيراموني ، پـس از بررسـي مفـاهيم مـرتبط بـا طـرح نوشـتار و تبيين برخي ديدگاه ها در مقولة همگرايـي ، بـا تحليـل موانـع همگرايـي ايـران بـا ترکمنـستان و جمهوري آذربايجان و شناسـايي قـوت هـا، ضـعف هـا، فرصـت هـا و تهديـدهاي ايـران در رابطه بـا ايجـاد زمينـه هـاي همگرايـي بـا ايـن کـشورها بـا هـدف دسـتيابي بـه يـک الگـوي راهبردي مبتني بر صلح پايدار، امکـان کـاهش زمينـه هـاي واگرايـي و ترسـيم يـک دورنمـاي امنيتي همراه با توسعة پايـدار بـا رعايـت مقتـضيات فـضاي بـين المللـي و الزامـات منطقـه اي در قرن بيست ويکم و عصر جهاني شدن و فراهم کردن زمينه هاي همگرايي با محوريت ايران ، از راه تدوين و اولويت بندي راهبردهاي مناسب که مهم ترين وجـه تمـايز ايـن نوشـتار بـا سـاير پژوهش هاي صورت گرفته در حيطة همگرايي است ، ميسر شود.
Analytical Network Process تجزيه و تحليل و يافته هاي پژوهش موانع همگرايي ايران با جمهوري آذربايجان و ترکمنستان با وجود عوامل تسهيل کننده و مؤثر براي ايجاد همگرايي ، با توجه به تحولات و واقعيـت هـاي منطقه اي و جهاني و ماهيت و حساسيت آن ها، مسائل پيش روي ايران بـه عنـوان چـالش هـا و عوامل بازدارندة همگرايي با جمهوري آذربايجان و ترکمنستان در شـرايط کنـوني و دهـه هـاي آغازين قرن بيست ويکم مطرح و در نقش ابعاد مسئلة اين نوشتار به شکل کلي در چهـار دسـته قابل بررسي هستند: الف ) موانع سياسي با آنکه ايران با کشورهاي آسياي مرکزي و قفقاز روابط خصومت آميـزي نـدارد؛ امـا روابطـش آنچنان که مي توانست نيز پيشرفت نکرده است و به نظر مي رسد که ايران در آسـياي مرکـزي و قفقاز در حال از دست دادن زمان است (ربيعي ، ١٣٨٩: ١٤٩).