چکیده:
این مقاله در راستای تدوین نظریه اسلامی خلاقیت تدوین شده و درصدد است با بررسی منابع اسلامی، تحلیلی از مولفههای خلاقیت در پرورش فکری کودکان و نوجوانان ارائه دهد؛ بدین منظور از روش توصیفی و تحلیل مفهومی استفاده شد تا عناصر و مولفههای مرتبط با خلاقیت در منابع اسلامی بر حسب شبکه معنایی و تحلیل بافت متن، بررسی شود. نتایج نشان میدهد از دیدگاه اسلامی، مولفههای خلاقیت در قالب سه مولفه شناختی، انگیزشی و شخصیتیقابل تقسیم است. مولفههای شناختی عبارتند از: تشبیه، تجسیم، ترکیب و تجزیه. مولفه انگیزشی عبارت است از: تمایل درونی برای رفع نیاز و کاهش تنش. مولفههای شخصیتی عبارتند از: تجربهپذیری، کنجکاوی، استقلال فکری، اعتماد به نفس، الگوگیری و مشورتپذیری.
The present article aims at compiling the Islamic Theory of Creativity and is seeking to investigate the Islamic sources to present an analysis of parameters of creativity in intellectual training of children and juveniles. To do so, we used descriptive method and conceptual analysis to investigate the parameters related to creativity in Islamic sources in terms of semantic network and analysis of context. The findings show that, from Islamic viewpoint, the parameters of creativity are dividable into three groups: cognitive, motivational and personality. The cognitive parameters are simile, imagination, composition and decomposition. The motivational parameter is internal tendency for fulfilling needs and reducing tension. The personality parameters are empiricism, curiosity, intellectual independence, self-confidence, modeling and accepting consultation.
خلاصه ماشینی:
ملاصدرا یکی از کارکردهای ذهن را توانایی بسیار کردن یک مورد و به سخنی توانایی کثرتبخشی میداند و معتقد است این کارکرد توسط فعالیت تجسیمی ذهن انجام میگیرد و میگوید: توانایی کثرتبخشی عبارتست از تجسم امور عقلی بهواسطه قوه خیالی و فرود آوردن آنها در کالبدهای صور مثالی (ملاصدرا، 1388، ج3، ص304)؛ بنابراین براساس دیدگاه ملاصدرا بهواسطه فعالیت تجسیمی میتوان یک مفهوم و ایده عقلی و انتزاعی را، صورتهای مختلف مثالی داد و آن را به صورت اشکال متکثر محسوس تصور کرد.
کنجکاوی از دیگر مؤلفههای شخصیتی خلاقیت از منظر متون دینی، داشتن شخصیت کنجکاو است؛ شخصیتی که نسبت به مسائل حساسیت و حیرتزدگی داشته باشد و اتفاقها و حرکتها و اندیشههای رودرروی خود را مورد کندوکاو و دقت قرار میدهد و هر امری که برای دیگران بدیهی و عادی جلوه میکند، در منظر او غیربدیهی و نامتعارف است و در ذهن او بهعنوان یک مسئله مطرح میشود.
استقلال فکری در متون اسلامی یکی دیگر از مؤلفههای شخصیتی خلاقیت که در پرورش فکری کودکان و نوجوانان بسیار مؤثر است، استقلال در اندیشه است.
در این زمان نیز بسیاری از فناوریهای خلاقانه مبتنی بر الگوهای طبیعی است؛ به هر صورت میتوان گفت از منظر اسلامی یکی از ویژگیها و مؤلفههای مهم در شکلگیری شخصیت خلاق در کودکان و نوجوانان، ویژگی الگوگیری آنهاست؛ بهگونهایکه ذهن کنجکاو و تیزبین آنها از هر پدیده اطراف خود و از هر ایدهای که با آن مواجه میشود، الگویی اقتباس میکنند.