چکیده:
برخی از مفسران تنها بر پایه اعتماد به ظاهر روایات تفسیری، مراد از تعبیر «سبعاً من المثانی» در آیه 87 سوره حجر را «سوره حمد» دانستهاند و با استناد به روایات، این رای را بر دیگر آرا ترجیح دادهاند؛ اما بررسی نشان میدهد که روایات تفسیری رسیده در این باره متقن، استوار و یقینآور نیستند؛ چه، در منابع روایی شیعه تنها هفت روایت در این باره وارد شده است و این روایات نیز مشکلات گوناگون دلالی، سندی و منبعی دارند. مثل اینکه شش روایت از آنها دچار ضعف سندی است و یا اینکه در پنج روایت از آنها اساساً محور اصلی روایت تلاش برای اثبات درستی «احتساب بسمله در شمار آیات سوره حمد» از طریق «سبعاً من المثانی خواندن این سوره» است و استناد به «سبعاً من المثانی» بودن سوره حمد، برای اثبات درستی «احتساب بسمله در شمار آیات سوره حمد» به نوبه خود با اشکالاتی مواجه است. علاوه بر این، در مقابل این روایات، روایات دیگری نیز یافت میشود که امری غیر از سوره حمد یا همراه با سوره حمد را مصداق «سبعاً من المثانی» معرفی کردهاند.
خلاصه ماشینی:
تحلیل انتقادی برداشتهای صورت گرفته از روایات تفسیری سَبْعاً مِنَ الْمَثانی عبدالهادی فقهی زاده 1 مهدیه دهقانی قناتغستانی 2 چکیده برخی از مفسران تنها بر پایه اعتماد به ظاهر روایات تفسیری، مراد از تعبیر «سبعاً من المثانی» در آیه 87 سوره حجر را «سوره حمد» دانستهاند و با استناد به روایات، این رای را بر دیگر آرا ترجیح دادهاند؛ اما بررسی نشان میدهد که روایات تفسیری رسیده در این باره متقن، استوار و یقینآور نیستند؛ چه، در منابع روایی شیعه تنها هفت روایت در این باره وارد شده است و این روایات نیز مشکلات گوناگون دلالی، سندی و منبعی دارند.
چهارم) اگر مراد از تعبیر «سبعاً من المثانی» سوره حمد است و عدد هفت در آن به شمار آیات این سوره اشاره دارد، اشاره به این سوره با این نام چه دلیل دارد؟ به تعبیر دیگر، از میان دهها نام گوناگون که میتوانند بر این سوره نهاده شوند و به وسیله آنها به این سوره اشاره شود، چرا «این نام» انتخاب شده است و این نام - که به شمار آیات اشاره میکند - در پی القای چه معنای ضمنی به مخاطبان است 1 و استفاده از این نام چه مناسبتی با مقام امتنان موجود در آیه دارد؟ و هفت آیه بودن این سوره چه اثری در فضیلت آن و مقام امتنان دارد؟ روایت سوم منبع روایت: تفسیر العیاشی سند روایت: عیاشی از سُدّی، از کسی که از امیرالمؤمنین علی ( شنیده است (عمن سمع علیاً) نقل میکند.
آنچه پیشتر ذیل روایت دوم در باب استدلال رابطه بین دو موضوع «لزوم احتساب بسمله در شمار آیات سوره حمد برای هفت آیه شدن آن» و «سبعاً من المثانی خوانده شدن این سوره» بیان کردیم، درباره این روایت نیز صادق است.
درباره داوری فوق لازم است اشاره کنیم که این روایت تنها روایتی است که سوره حمد را مصداق «سبعاً من المثانی» معرفی میکند و احتمال انتساب آن به امام باقر( وجود دارد.