چکیده:
اکسپرسیونیسم یا تعبیرگرایی مکتبی است در ادبیات، نقاشی و سینما که در اوایل قرن بیستم در مهد تفکر، آلمان بهوجود آمد. در ادبیات، اکسپرسیونیسم روشی است که جهان را از دریچۀ عواطف و احساسات مینگرد که میتوان آن را نشانۀ تمایلات هنرمندانی تلقی کرد که در جامعۀ صنعتی و روبهرشد اوایل قرن بیستم زندگی میکردند و بر آن شدند که ضمن ارائۀ تعریفی از جامعۀ سرمایهداری و ملال و عذابِ تمدن امروز، با هدف ایجاد شیوههای مؤثر و کارآمد در برابر بحرانهای پیشِ روی انسانِ مدرن، گرد هم آیند تا با ارائۀ الگوهایی در برابر نظم موجود و نفی قالبهای سنتی، زمینههای آزادی بشری را فراهم آورند.
از سوی دیگر با نظر به اینکه اکسپرسیونیسم دیدگاهی اجتماعی- فرهنگی به مسائل زندگی انسان دارد، در ادبیات، پرداختن به این مقوله مسائل مختلف ادبی بهویژه جنبههای زبانی و بلاغی را تحتالشعاع خود قرار میدهد، از این رو در این جستار برآنیم تا ضمن ارائه مختصاتی از مکتب اکسپرسیونیسم و پیوند آن با ادبیات، به بررسی جنبههای مختلف شعری از بزرگ بانوان شاعر ایرانی از جمله: پروین اعتصامی، فروغ فرخزاد، سیمین بهبهانی، ژاله اصفهانی و طاهره صفارزاده از منظر این مکتب و ساختار زبانی و بلاغی مربوط به آن بپردازیم.
Expressionism or Constructionism is a school in literature, painting, and cinema in the early twentieth century in Germany. Expressionism in literature is the way that looks at the world through emotions which can be a sign of reaction and romantic desires of artists who lived in industrial and developing societies in the early twentieth century. Moreover, they aimed at providing a definition of capitalist society in order to challenge the various crises rejecting the traditional models in order to set the ground for human freedom.
On the other hand, since expressionism has a social and cultural perspective on human life, it affects different literary issues especially linguistic and rhetorical aspects. This article attempts to briefly describe the characteristics of the Expressionist school and scrutinize the samples of poems by Persian famous female poets including Parvin Etesami, Forough Farrokhzad, Simin Behbehani, Zhaleh Esfahani, and Taherh Saffarzadeh based on this approach.
خلاصه ماشینی:
به قول ژاله اصفهاني: هنر چو آينه باشد ز اجتماع بشر/ دگر گذشت زمان هنر براي هنر (مجموعه اشعار: (675 بدين جهت هدف هنر اکسپرسيونيستي اين نيست که آثاري زيبا و سرگرم کننده بيافريند بلکه ميخواهد هشداري باشد «در برابر رويکردهاي زندگي مادي و اعلام خطري به حالت تسليم پذيري بيچون و چرا و کنش انفعالي در برابر قدرت هاي مطلقه » (زمانيان ، ١٣٨١: ٣٨)؛ اما با توجه به اينکه زبان يک نهاد اجتماعي پويا مي - 94 باشد و همراه با تغييرات اجتماعي، سياسي و فرهنگي جامعه دگرگون ميشود، نمي - توان تحولات زباني و حتي هنجارگريزيهاي ادبي حاصل از نفوذ انديشه هاي مکتبي مؤثر در ادبيات را ناديده انگاشت ، به همين خاطر در پژوهش حاضر، در بررسي انديشه هاي اکسپرسيونيستي شاعران مورد بررسي به وضوح ديده ميشود که اين شاعران در کاربرد زبان با توجه به جهان بيني مطرح در مجموعه اشعارشان سعي کرده اند، بدون اين که ذهن مخاطب خود را درگير لفاظي و صنايع مختلف بلاغي کنند، با استفاده از زباني روايي و اخباري مخاطب را به موضوع مورد نظر خود رهنمون شوند، چيزيکه هنرمندان به ويژه شاعران اکسپرسيونيسم به آن بها داده و همواره مدنظر داشته اند؛ اما مطالب مذکور به اين معني نيست که شعر اين شاعران خالي از هر نوع ظرافت و زيباييهاي ادبي باشد؛ بلکه آن ها با هنرمندي تمام از صنايع ادبي چون : تناسب ، تکرار، تشخيص و تشبيه و استعاره و...