چکیده:
وقوع وقف اموال دانشگاه آزاد اسلامی، فارغ از مباحث سیاسی، دارای برخی چالشهای فقهی- حقوقی است که بررسی آن میتواند در خصوص صحت وقف واقع شود و وقفهای مشابه آتی کارگشا باشد. مسئلۀ اصلی در این پژوهش بررسی این چالشها و یافتن پاسخ برای هر یک است. شخصیت حقوقی دانشگاه آزاد، اهلیت انجام اعمال حقوقی چون وقف را مانند شخص حقیقی دارد، اما واقف و رکن ادارهکننده تنها میتواند در محدودۀ صلاحیت تعیینشده برای دانشگاه (انجام امور آموزشی و پژوهشی)، اموال را تصرف کند و انجام عمل خارج از تخصص مانند امور عبادی و تبرعی و بدون توجه به منافع شخص حقوقی موجب بطلان عمل میشود. شرط مالکیت واقف با توجه به خصوصی بودن اموال دانشگاه بدون ایراد است، مگر در زمینهای موقوفه یا در رهن یا مورد اختلاف دانشگاه. در شرایط انعقاد وقف، قصد قربت را میتوان مبتنی بر پذیرش مسئولیت کیفری برای شخص حقوقی و امکان فرض سوءنیت برای آن، در نظر گرفت، اما شرط قبول وقف عام توسط حاکم شرع در خصوص دانشگاه آزاد رعایت نشده است.
The waqf of the property of the Islamic Azad University, in spite of political discussions, has some jurisprudential and legal challenges that can be considered about truth of this waqf and the similar waqfs of the future. The main issue in this research is to examine these challenges and find answers for each one. The legal personality of the the Islamic Azad University has the capability to perform legal acts like waqf as a genuine person, but the person do the waqf and the managing director can only take possession of the property within the limits of the competency of the university (carrying out educational and research matters), and act outside of specialty such as godliness and gratuitous affairs and without regard to the interests of a legal person, it would invalidate action. The condition of ownership has done -except on these lands that has done waqf or in mortgages or university land that are disputes- because the property of the university is private. Under the conditions of doing waqf, the intention just for Allah can be based on the acceptance of criminal liability for a legal person and the possibility of supposed intention of it, but the condition for the acceptance of the waqf by the ruler of the Islamic scholarship regarding the Azad university has not been observed.
خلاصه ماشینی:
تصرف کرده و آن را وقف کنند و در اختیار دیگران قرار دهند؟ دیگر آنکه واقف در وقف حاضر شخصیت حقوقی دانشگاه آزاد اسلامی است یا اداره کنندگان آن ؟ در وقف نامة اموال دانشگاه آزاد، اعضای هیأت مؤسس واقفان اموال مذکور به شمار رفته اند، اما باید بگوییم با فرض اهلیت برای شخص حقوقی و صحت اعمال حقوقی وی که در بحث اهلیت بیشتر در خصوص آن سخن خواهیم گفت ، شخص حقوقی نیز می تواند عمل حقوقی چون وقف را مانند شخص حقیقی انجام دهد، ولی با توجه به وجود نداشتن شخص حقوقی ، اعمال وی توسط اداره کنندگان انجام می پذیرد؛ ازاین رو برای پاسخ به پرسش ، باید نظرهای مختلف در خصوص رابطة شخص حقیقی اداره کننده نسبت به شخص حقوقی بیان شود.
قصد قربت یکی از شرایطی که لزوم یا عدم لزوم آن در وقف ، میان فقها مورد اختلاف نظر است ، قصد قربت است و این سؤال مطرح می شود که آیا در وقف هم مانند سایر عبادات نیت قربه الی الله شرط است ؟ برخی فقها١ بیان می کنند که قصد قربت جزء ماهیت (دانش پور و ریاحی سامانی ، ١٣٨٨: ٢٣٥) یا شرط صحت وقف است ٢(میرزای قمی ، ١٤١٣ق ، ج٤: ١١٠و ١١٥؛ الطباطبایی الیزدی ، ١٤١٤ق ، ج١: ١٨٦؛ کاشف الغطاء، ١٣٥٩ق ، ج٢: قسم ٣، ٧٣؛ الطباطبایی ، ١٤١٠ق ، ج٢: ٢٤٠؛ خمینی موسوی ، بی تا، ج٢: ٦٤؛ السبزواری ، ١٤١٣ق ، ج٢٢: ١٤؛ ابن البراج ، ١٤٠٦ق ، ج٢: ٨٧؛ علامه حلی ، ١٤١٨ق ، ج٢: ٣٨٨؛ الحسینی العاملی ، ١٣٢٤ق ، ج٩: ١٢٧؛ محقق 3 ثانی ، ١٤١٠ق ، ج٩: ٥٦).