چکیده:
آیات حکمی قرآن مجید، همواره منبع الهام بخش ادیبان و شاعران مسلمان پارسیزبان بوده است و هر کدام به فراخور آثارادبی، شناخت و بینش خود، از دریای بیکران معارف قرآنی بهره بردهاند. سعدی شیرازی و سعدالدین وراوینی در آثارخود از مضامین گوهربار کلام الهی بهره بردهاند وآیات قرآنی را همچون نگینی، زینتبخش سخن و کلام شیرین خود کردهاند تا به مدد احادیث نبوی، قصص و آیات الهی، خواننده را به شناخت اخلاقیات و ارزشهای انسانی و انجام عمل نیک فراخوانند. «مرزبان نامه» و «گلستان» از آثار مهم ادب فارسی در قرن ششم و هفتم در نوع نثر فنی به شمار میروند و ازآنجا که یکی از خصیصههای مهم نثر این دوره، استفاده از آیات و احادیث است؛ لذا مقاله حاضر تلاش میکند با استفاده از روش توصیفی- تطبیقی، نحوه کاربرد تجلی آیات و احادیث در دو کتاب گلستان و مرزباننامه را با ذکر نمونههای مختلف از آیات، احادیث، مضامین قرآنی، استشهادها و عبارتهای عربی بیان کرده و شیوههای بروز و ظهور آیات و احادیث را در دو کتاب مذکور بررسی کند. یکی از نتایج پژوهش حاضر این است که سعدی و وراوینی به خوبی توانستهاند مضمونها و عبارتهای عربی را با نثر فارسی تلفیق دهند.
Narrative verses of the Holy Quran have always been a source of inspiration for Persian Muslim literates and poets and have benefited from the vast sea of Quran knowledge according to their literary works, their cognizance and insight. Sa’di Shirazi and Sa’d-al-din Varavini have used precious concepts of the divine word in their works and have used the verses of Quran as a gem to adorn their sweet sayings, so that by recalling the prophetic hadith, divine verses and stories, the reader will be guided to understand the Ethics and humane values, and will be encouraged do the good deeds. Marzban nameh and Golestan are of the most important works of Persian literature in the type of technical prose in the Sixth and Seventh century and since one of the important features of the prose of this period is the use of Quran verses and hadiths, this study by using descriptive- comparative method, investigates the frequency of Quran verses and hadiths applied in these two books; besides it presents various examples of verses, hadiths, Quranic themes and Arabic quotations and statements, and also studies the ways by which these verses and hadiths are shown in these two books. One of the results of this study shows that Sa’di and Varavini have been successful in integrating Arabic themes and statements with Persian prose.
خلاصه ماشینی:
«مرزبان نامه» و «گلستان» از آثار مهم ادب فارسی در قرن ششم و هفتم در نوع نثر فنی به شمار میروند و ازآنجا که یکی از خصیصههای مهم نثر این دوره، استفاده از آیات و احادیث است؛ لذا مقاله حاضر تلاش میکند با استفاده از روش توصیفی- تطبیقی، نحوه کاربرد تجلی آیات و احادیث در دو کتاب گلستان و مرزباننامه را با ذکر نمونههای مختلف از آیات، احادیث، مضامین قرآنی، استشهادها و عبارتهای عربی بیان کرده و شیوههای بروز و ظهور آیات و احادیث را در دو کتاب مذکور بررسی کند.
پیشینه تحقیق در مورد آیات، احادبث و مضامین قرآنی بهکاررفته در هریک از کتابهای گلستان سعدی و مرزباننامه وراوینی، تاکنون مقالاتی نگاشته شده است که به آنها اشاره می شود: فرهاد کاکهرش در مقاله ای تحت عنوان «بررسی اجمالی تأثیر قرآن و حدیث در مرزباننامه» که در مجله ادبیات فارسی، سال 1385، شماره5، به چاپ رسانیده به نحوه کاربرد آیات و احادیث در کتاب مرزباننامه پرداخته است.
در حکایتهای گلستان در بیشتر موارد نخست ترجمه یا مفهوم آیه یا حدیث نبوی با کلام شیوا و رسا بیان میشود و سپس تفسیر و توضیح آن ارائه میشود؛ اما در برخی موارد بیآنکه به حدیث و یا آیة قرآنی اشاره شود، مضمون آیه و یا حدیث، چنان ساده در قالب پیام اخلاقی به نثر و نظم بیان میشود که در صورت آشنانبودن با مفاهیم احادیث و آیات الهی، جزء کلام سعدی محسوب میشود.