چکیده:
تجسس یکی از مفاهیمی است که در حوزه های فقه و اخلاق کاربرد مهمی دارد. هدف از این تحقیق بیان محدوده تجسس براساس تفسیر آیه ی 12 سوره ی مبارکه حجرات است که برای استفاده درمجالس قانونگذاری وآشنایی جامعه از این نهی فراموش شده تدوین شده است. روش تحقیق توصیفی تحلیلی با محوریت مطالعات کتابخانه ای بوده و نگارنده ضمن تحلیل و بررسی واژه تجسس در لغت، اصطلاح و عرف، به تبیین آن و برخی کلمات مترادف و مرتبط با آن مانند: حریم خصوصی پرداخته است. یافته های پژوهش حاکی است: بر اساس ادله ی اسلامی و مبانی اخلاقی تجسس در مذهب امامیه و اهل سنت ممنوع می باشد؛ البته ادله ای از عقل و سیره نیز مبنی بر جواز تجسس برای موضوعاتی اهم از آبرو و عرض مردم که با تجسس به خطر می افتد، مانند حفظ حاکمیت اسلام، وجود دارد. در تزاحم ادله حفظ نظام با ادله حرمت تجسس و وجوب حفظ آبروی مردم، باید به قانون اهم عمل نمود.
خلاصه ماشینی:
"( ابن بابویه، 1413ق، ج 4 ص 104 ) 5 – امام صادق (علیه السلام) از رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم) نقل فرموده: «سه چیز نشانه نادانی است: الف) تغییر دادن دوستان ( یعنی دوستی که دارد را بدون جهت ترک نموده و به جای او با کس دیگر دوست شود؛ زیرا عقل می گوید تا می توانی دوستان خود را زیاد کن و دوست موجود را از دست نده) ب) جدا شدن و کناره گیری (از دوستان) بدون بازگو کردن سبب آن (زیرا اگر علت آن را بیان کند شاید طرف رفع ناراحتی کند، یا شاید این شخص اشتباها سوء ظن پیدا کرده است و با بیان علت رفع شبهه شود) ج) تجسس از چیزی که مورد احتیاج و غرض عقلایی است».
دستورهای مطرح شده در آیه های 11 و 12 سوره حجرات که نهی ازسخریه، عیب جویی، القاب زشت، گمان بد، تجسس و غیبت می باشد، هر گاه به طور کامل در یک جامعه پیاده شود آبرو و حیثیت افراد جامعه را از هر نظر بیمه می کند، نه کسی می تواند به عنوان خود برتر بینی دیگران را وسیله تفریح و سخریه قرار دهد و نه می تواند زبان به عیب جویی این و آن بگشاید و نه با القاب زشت حرمت و شخصیت افراد را در هم بشکند، حتی حق ندارد گمان بد ببرد و یا در زندگی خصوصی افراد به جستجو بپردازد و یا عیب پنهانی آنها را برای دیگران فاش کند."