چکیده:
واژه «ثقیل» وصفی است که دو بار با موصوف های (قول) در آیه ۵ مزمل و (یوم) سوره انسان/2۷) در قرآن ذکر شده است. در وصف با «قول»، مفسران درباره مصداق آن دارای دیدگاه های مختلفی همچون خلافت حضرت علی ع، نماز شب و قرآن هستند که رای قاطع اکثریت به سمت قرآن است البته با تفاوت نظرهایی در معنای ثقالت آن. با سیر و نظری در سیاق آیات، موقعیت نزول و توجه به آیات متناظر، نظرات ما به سمت مصداقی که کمتر مورد توجه مفسران و قرآن پژوهان بوده است، کشیده شد و آن چیزی نبود جز «قیامت»؛ واقعه ای سنگین و سخت، چنانکه درسوره انسان آیه 2۷ نیز با همین وصف از آن به عنوان «یوم ثقیل» سخن به میان آمده است. با چنین برداشتی، این وصف؛ وصف کل قرآن نخواهد بود و اگر با دیدگاه اکثریت همراه شویم، تنها وصف آن آیاتی از قرآن می تواند باشد که خبر از واقعه سنگین و شدید قیامت می دهد.
خلاصه ماشینی:
"-5( بر طبق تناسب و ارتباطی که بین سور وآیات، به ویژه آیات نخستین و پایانی هر سوره است و در اکثر سور، آیات پایانی تفصیل و برداشتی کلی از همان آیات آغازین هستند؛ که این خود یکی از وجوه بلاغت و اعجاز قرآن است؛ در این سوره این وجه بلاغی نیز به وضوح درک می شود چنانکه در آیات نخستین امر به خواندن قرآن و انجام نماز شب شده و در پایان همان تلاوت قرآن، ذکر و همگانی شده و به دنبال آن تکالیفی همچون برپایی نماز، پرداخت زکات، کمک به دیگران در شکل قرض الحسنه و در نهایت طلب آمرزش از خداوند متعال مطرح گردیده است که همگی این اعمال از عوامل اصلی در کاهش عذاب اخروی و سنگینی آن روز سخت و سنگین هستند .
آنچه بیان شد دیدگاه ما با توجه به شواهد و قراین مذکور در باب مصداق «قولاثقیلا» بود که مانند بسیاری از دیدگاه های دیگر قطعا خالی از ایراد و اشکال نخواهد بود ضمن اینکه غرض ما از بیان این دیدگاه و رأی، به هیچ وجه انکار دیدگاه ها و رد دیگر آراء اندیشمندان قرآنی نبوده و نیست؛ بلکه ما نیز بر این باوریم که قرآن در عین آنکه سخنی گرانبار و با قدر و منزلت است به گونه ای که همراهی آن با عترت مطهر رسول(ص) در حدیث ثقلین خود گواهی بزرگ بر آن است اما یقینا، القاء و ابلاغ و تحقق حقایق و معارف و تکالیفش، آنگونه که بسیاری از مفسران هم بازگو نموده اند هم بر شخص پیامبر(ص) با توجه به آن شرایط و موقعیتی که در آن بودند سخت و سنگین بود و هم بر امت اسلام و هم بر هر مکلفی، در هر زمان؛ به جهت وسوسه های شیطانی و نفسانی."