چکیده:
طبقه بندی اقلیمی نواحی جغرافیایی از گذشته های دور انجام می شده است. با این تفاوت که در گذشته از روشهای سنتی و امروزه با پیشرفت تکنولوژی GIS از روشهای نوین استفاده میشود. همچنین استفاده از چند پارامتر اقلیمی در روشهای سنتی به تنهایی نمی توانست گویای واقعیت اقلیم نواحی باشد. بنابراین در سالیان اخیر محققان کوشیده اند با استفاده از غالب پارامترهای موثر بر اقلیم و روشهای نوین، تصویری واقعی از اقلیم نواحی ارائه دهند. هدف این مقاله پهنه بندی اقلیمی استان خراسان رضوی با استفاده از ٨ پارامتر مهم اقلیمی (میانگین دما، حداکثر دما، حداقل دما، رطوبت اتمسفری، سرعت باد، یخبندان، بارش، تعداد ساعات آفتابی)، برای ١٧ ایستگاه سینوپتیک واقع استان خراسان رضوی است، که در غالب عناصر اقلیمی در تعیین نوع آب و هوای منطقه دخالت داده می شود. بررسی نتایج حاصله نشان داد که هر چه از سمت جنوب به شمال استان حرکت کنیم از مقدار دما کاسته و میزان بارش افزایش مییابد، همچنین اقلیم استان متاثر از ٦ عامل که به ترتیب اهمیت عبارتند از: میانگین دما، حداکثر دما، حداقل دما، رطوبت اتمسفری، سرعت باد، یخبندان، بارش، تعداد ساعات آفتابی. مولفه های یاد شده حدود 97/3 رفتار اقلیمی استان را تبیین کردند. تحلیل بر روی پارامترهای یاد شده وجود ٦ ناحیه آب و هوایی بر اساس شاخص دومارتن را در استان نشان داد.
خلاصه ماشینی:
که برای این مهم پارامترهای طویل المدت به این شرح می باشد: : T میانگین دمای سالانه بر حسب درجه سانتیگراد : Pمیانگین بارندگی سالیانه بر حسب میلیمتر : Mمیانگین حداقل دما در سردترین ماه سال بر حسب درجه سانتیگراد A i: شاخص خشکی دومارتن جدول 2: طبقه بندی اقلیمی منطقه مورد مطالعه به روش دومارتن گسترش یافته (به تصویر صفحه مراجعه شود) در این پژوهش با استفاده از حجم نمونه آمار اطلاعات هواشناسی (از ابتدا تاسیس ایستگاه تا سال 2016 میلادی) سعی شد با استفاده از روشهای نوین آماری و تحلیلهای چند متغیره، به شناسایی دقیق خرده نواحی اقلیمی موجوددر استان خراسان جنوبی پرداخته شود.
(به تصویر صفحه مراجعه شود) شکل شماره2: پهنه بندی بارش در منطقه مورد مطالعه پهنه بندی میانگین دمای سالانه ی هوای در منطقه ی مورد مطالعه نشان میدهد که ایستگاه برسکن دارای بیشترین مقدار دما میباشد که شرایط جغرافیایی و بالا بدون میزان تبخیر و تعرق از عوامل اصلی این افزایش میباشند.
(به تصویر صفحه مراجعه شود) شکل شماره5-پهنه بندی حداقل دما در منطقه مورد مطالعه پهنه بندی اقلیمی استان خراسان رضوی بر اساس شاخص دومارتن نشان می دهد که 6 طبقه از 8 طبقه ی این شاخص در استان وجود دارد.
(به تصویر صفحه مراجعه شود) شکل شماره6: طبقه بندی اقلیمی منطقه مورد مطالعه بر اساس روش دومارتن نتیجه گیری: پهنه بندی میانگین سالانه بارش در استان خراسان رضوی نشان میدهد که هر چه از جنوب به سمت شمال استان حرکت میکنیم بر مقدار بارش اضافه می گردد.
پهنه بندی میانگین دمای سالانه ی هوای در منطقه ی مورد مطالعه نشان می دهد که ایستگاه برسکن دارای بیشترین مقدار دما میباشد که شرایط جغرافیایی و بالا بدون میزان تبخیر و تعرق از عوامل اصلی این افزایش میباشند.
Statistical Analysis with ArcView GIS - Science journal, 7: 208-216.