چکیده:
با ظهور مکاتب فلسفی و رویکردهای فکری نوین در عرصه تعلیم و تربیت همچون نگرشهای پستمدرنیستی و پساساختارگرایانه، چالشهایی پیش روی تربیت بهخصوص تربیت معنوی انسان رخ نموده است. این مقاله بر آن است تا با استفاده از رویکرد توصیفی – تحلیلی، جایگاه، مولفهها و شاخصهای معنویت و تربیت معنوی را از منظر پستمدرنیسم، مورد تبیین قرار دهد. لذا نخست، رسیدن به یک مفهوم نسبتا جامع از معنویت و تربیت معنوی مدنظر قرار گرفته و همزمان، گستره معنایی و تمایز مفهومی تربیت معنوی با عرصههای نزدیک مثل تربیت دینی و تربیت اخلاقی، بررسی و نهایتا نشان داده شده است که بر مبنای نگاه اومانیستی مکاتب پستمدرن راه حل همه امور حتی نیاز به معنویت در چارچوب انسان محوری، دنیاگرایی و بهره مندی های مادی جستجو می شود و معنویت، ابزاری برای دستیابی به آرامش (کاذب) در موقعیت اکنون و موقتی است. در حالی که تربیت معنوی حقیقی انسان را از خودمحوری دور کرده نسبت به دیگر دوستی و توجه به رنج دیگران حساس می کند. علاوه بر این، بر پایه جهانبینی سکولاریستی پستمدرن، معنویت گرایی و تربیت معنوی بیشتر بر اهداف مادی متمرکز بوده، دین و فرامین الهی جایگاه خاصی در این نوع نگرش نداشته و بعضا بهعنوان ابزارهایی در خدمت منافع مادی است.
Through emersion of philosophical schools and new thinking approaches in education arena like postmodernism and post structuralism, some challenges emerge in front of human education specially his/her spiritual education. We intend to explain postmodern spirituality and spiritual education’s place, components and indicators by descriptive – analytic approach. First we try to access a partly comprehensive concept for spirituality and spiritual education, then to clarify its semantic scope and conceptual differentiation with some near arenas like religious and moral education, finally to specify postmodern special attitude toward spiritual education. Findings showed according to postmodern humanistic regard, everything solution even spiritual need refers to humanism, secularism and material benefits. spirituality is a means to the human temporary and present peacefulness (false comfort). But real spiritual education should release human beings from ego-centrism and makes them humane and sympathetic about each other. In addition based on postmodern secular worldview, rather worldly goals are important, from postmodern viewpoint religion and commandments have no special place just as means for material and worldly interests.
خلاصه ماشینی:
با نظر ببه هدف یادشده ، نویسندگان در این پژوهش بر آن بودند تا به این پرسش هـا پاسـخ دهند: ١) پپاارادایم ، مبانی فلسفی و پیش فرض های پست مدرنیسم به عنوان یکی از جریان هـای مهم فکری معاصر، کدام اند؟ (شناسایی مبانی فلسـفی وویژگـی هـای دیـدگاه پسـت مـدرن از جنبه های ممختلف )؛٢) دیدگاه های مختلف دربارة مفاهیم معنویت و تربیت معنوی کدام انـد؟؛٣) گسترة معناایی و تمایز مفهومی تربیت معنوی با عرصه های نزدیک مثل تربیـت دینـی و تربیـت اخلاقی چگگونه است ؟ و٤) ماهیت مفاهیم و مقوله های معنویـت و تربیـت معنـوی در جریـان فکری پست مدرنیسم و رویکردهای آن چگونه است ؟ روش پژوهش ش حاضر جزء تحقیقات بنیادی نظری است که با راهبرد کیفی بـه روش توصـیفی و تحلیلی انججام شد.
بـا وجود گراییش ش های گوناگونی که نسبت به دین دردورة پست مدرنیسم به وجـود آمـد و تصـور می رفت که ه رد ساختارگرایی دینی و نظام مدون آن به انکار اصل دین بینجامد، به دلیـل اینکـه دین هموارره یکی از کلان مفاهیم اندیشـۀ بشـری بـوده ، حـذف آن نـاممکن اسـت (مصـباحی جمشید و همکاران ، ١٣٩٥)؛ لذا ازآنجاکه پست مدرنیسم در نفی هرگونـه کلیـت ، فراروایـت و به طورکلی هر نوع واقعیت ثابتی است ، لذا چندان میانه ای با دین و مذهب و معنویت به عنـوان بازنمایی وااقعیت ندارد،چرا که ادیان به طور عام به دنبال دستیابی به حقیقت مطلق هستند، بـه همین خاططرر، فضای حاکم بر تعلیم و تربیت پست مدرنیسم ، به مانند مدرنیسم ، سکولار است .