چکیده:
کتاب شریف نهجالبلاغه، گنجینة اخلاقی مکتب اسلام است و تبیین «چیستی ارزش اخلاقی» از منظر آن، در ارائه نظریه اخلاقی اسلام، راهگشاست. ازآنجاکه ارزش اخلاقی از مقولة معقولات ثانیه فلسفی است که تعریف آن به جنس و فصل ممکن نیست، از راههای کشف هویت آن، بررسی پیوند ارزش اخلاقی با امور مختلفی همچون خود فعل، نتیجه فعل، نیت فاعل و انتخاب آگاهانه یا غیرآگاهانه اوست؛ ازاینرو از پرسشهای مهم در این زمینه، آن است که «ارزش اخلاقی چه ارتباطی با انتخاب آگاهانه شخص دارد»؟ با کنکاش در جملات اخلاقی نهجالبلاغه، این نتیجه به دست آمد که در دیدگاه نهجالبلاغه هرچند تاثیر عاطفه در ارزش اخلاقی منتفی نیست و امام عواطف و احساساتی را تحسین یا تقبیح کرده است و گاه، نقشی برای عاطفه در ارزشمندی افعال قائل شده است، اما محوریت با عقل است و عاطفه، زمانی به ارزش اخلاقی فعل کمک میکند که تحت سیطرة عقل باشد
خلاصه ماشینی:
ازآنجاکه ارزش اخلاقی از مقولة معقولات ثانیه فلسفی است که تعریف آن به جنس و فصل ممکن نیست، از راههای کشف هویت آن، بررسی پیوند ارزش اخلاقی با امور مختلفی همچون خود فعل، نتیجه فعل، نیت فاعل و انتخاب آگاهانه یا غیرآگاهانه اوست؛ ازاینرو از پرسشهای مهم در این زمینه، آن است که «ارزش اخلاقی چه ارتباطی با انتخاب آگاهانه شخص دارد»؟ با کنکاش در جملات اخلاقی نهجالبلاغه، این نتیجه به دست آمد که در دیدگاه نهجالبلاغه هرچند تأثیر عاطفه در ارزش اخلاقی منتفی نیست و امام عواطف و احساساتی را تحسین یا تقبیح کرده است و گاه، نقشی برای عاطفه در ارزشمندی افعال قائل شده است، اما محوریت با عقل است و عاطفه، زمانی به ارزش اخلاقی فعل کمک میکند که تحت سیطرة عقل باشد.
3. تبیین مصادیق خیر و شر و بیان غایات آنها اینکه امام علیهالسلام، مصادیقی را برای فعل خیر و شر بیان میکند و دراینباره، توضیح میدهد که انجام این اعمال، چه نتایج و آثار مطلوب یا نامطلوبی را برای انسان در پی دارد، خود نشان از نقش انتخاب آگاهانه در ارزش اخلاقی این افعال دارد، زیرا سنجش سود و زیان نتایج یک فعل و تصمیم بر انجام دادن یا ترک آن، با توجه به نتایج، امری عقلانی است.