چکیده:
در این مقاله، ساخت نحوی گروه اسمی در کردی مکریانی که یکی از گویشهای زبان کردی سورانی محسوب میشود در قالب دستور نقش و ارجاع و بر اساس الگوی ون ولین (2005) بررسی میشود. در این چارچوب، گروه اسمی از دو فرافکن تشکیلشده است: فرافکن سازهای، متشکل از مرکزاسمی و هستهاسمی و عناصر حاشیه آنها و فرافکن دستوری، متشکل از عملگرها. این تحقیق از نوع توصیفی-تحلیلی بوده و دادههای مورد استناد نیز از کتب دستوری و نوشتاری گویش مکریانی و بعضاً بر اساس شم زبانی محقق که گویشور این گویش محسوب میشود، انتخاب شدهاند. در وهله بعدی، این دادهها مطابق الگوی لایهای دستور نقش و ارجاع موردبررسی و تحلیل قرارگرفتهاند و الگوی پیشنهادی گروه اسمی در این گویش بهدستآمده است. از نتایج تحقیق اخیر میتوان به عدم وابستگی ساخت گروه اسمی مکریانی به ترتیب خطی عناصر تشکیلدهنده آن اشاره کرد بهنحویکه واژهبستهای نشاندهنده شمار و معرفه که به هسته اسمی متصل میشود علیرغم مجاورت با آن، جزء عملگرهای هسته محسوب نمیشوند بلکه در ردیف عملگرهای مرکز اسمی و سطح گروه اسمی قرار میگیرند. از نتایج دیگر این تحقیق آن است که در کردی مکریانی صفات واقع در جایگاه پس از هستهاسم در قالب دستور نقش و ارجاع بهعنوان حاشیه هستهاسم و صفات پیش از هستهاسم که بیانگر کمیتاند بهعنوان عملگر مرکزاسم شناخته میشوند.
خلاصه ماشینی:
از نتایج تحقیق اخیر میتوان به عدم وابستگی ساخت گروه اسمی مکریانی به ترتیب خطی عناصر تشکیل دهنده آن اشاره کرد به نحوی که واژه بست های نشان دهنده شمار و معرفه که به هسته اسمی متصل میشود علیرغم مجاورت با آن ، جزء عملگرهای هسته محسوب نمیشوند بلکه در ردیف عملگرهای مرکز اسمی و سطح گروه اسمی قرار میگیرند.
شباهت ساخت لایه ای بند و گروه اسمی که هریک دارای فرافکن های جداگانه ای برای سازه ها و عملگرها هستند را میتوان در نمودار زیر از ون ولین (٢٠٠٥ :٢٥) به وضوح مشاهده نمود که هسته اسمی گروه اسمی را اسم (bridge) تشکیل داده و تمایز میان عنصر مرکز و حاشیه و عملگرها مشخص است : (رجوع شود به تصویر صفحه) در دستور نقش و ارجاع یکی از تمایزات مهم در ساخت نحوی بند و گروه اسمی، تمایز میان ساخت سازه ای و فرافکن عملگرها هست ؛ خصوصا عملگرهای گروه اسمی که آنها را مسئول بیان جایگاه و مکان مرجع با توجه به نقطه ارجاع و یا پیش فرض گوینده مبنی بر مشخص بودن مرجع برای شنونده می دانند.
در کردی مکریانی عنصر بیانگر مالکیت به هسته های اسمی در گروه اسمی ملحق میشود و به صورت واژه بست (i-) در این زبان تجلی مییابد و نه تنها میان دو اسم ، بلکه میان هسته اسمی و صفت پس از آن نیز قرار میگیرد (مورد ٥): (رجوع شود به تصویر صفحه) علاوه بر این واژه بست اضافی (i-)، علینژاد و صادق محمدی بلبلان آباد (١٣٩٣) واژه بست های ضمیری یا آن گونه که مکنزی (١٩٦١: ٧٧) بیان میکند، ضمایر شخصی متصل در کردی سورانی را نیز جزء عناصری مینامند که میتوانند در نقش های مختلفی به کار روند و یکی از این نقش ها عبارت است از نقش اضافی.