چکیده:
این مطالعه در نظر داشت چگونگی آموزش معارف مهدویت در کتب درسی پیام های آسمان دوره اول متوسطه را تحلیل نماید. مطالعه حاضر به انگاره تحقیقات کیفی تعلق داشته و با استفاده از روش تحلیل مضمون عملیاتی شد. جامعه پژوهش شامل متن سه کتاب درسی پیام های آسمان دوره اول متوسطه چاپ 1395 بود. باتوجه به منطق تحقیقات کیفی، پژوهشگر به صورت هدفمند متونی از این کتب که مرتبط با بحث مهدویت بودند را برای تحلیل برگزید. باهدف حصول اطمینان از صحت و دقت موردگزینی، بخش های انتخاب شده در اختیار نه نفر از معلمان خبره که تدریس کتب مدنظر را بر عهده داشتند و دو نفر از متخصصان دانشگاهی که در زمینه مهدویت سابقه مطالعاتی دارند، گذاشته شد تا در این مورد اظهارنظر کنند. به منظور تامین اعتبار پژوهش، تحلیل گر چندین بار روند تحلیل را مورد بررسی قرار داد تا از صحت کدگذاری و مقوله بندی اطمینان یابد. علاوه بر این از تکنیک بررسی همکار و ناظر بیرونی نیز استفاده کرد. یافته ها نشان می دهد معارفی مانند: معرفی حضرت به عنوان اهل بیت پیامبر؛ پیشوای دینی و امام معصوم و مسائل پیرامونی آن؛ منجی و مهدویت؛ دلایل غیبت حضرت؛ آفت های زمان غیبت؛ اهداف ظهور و قیام حضرت و پیش شرط های آن؛ یاران حضرت؛ انتظار و وظایف منتظران؛ اداره جامعه اسلامی در زمان غیبت؛ ظهور حضرت؛ پاسخ برخی شبهات درمورد طول عمر و سن حضرت؛ جهان پساظهور و حکومت مهدوی در کتاب های درسی پیام های آسمان ذکر شده اند.
خلاصه ماشینی:
برای حرکت در راستای عملیاتی شدن این مهم، محتوای آموزشی کتابهای درسی بهویژه درسهای گروه معارف اسلامی از جمله کتاب پیامهای آسمان از جمله مهمترین و بهترین ابزارها هستند که میتوانند آموزههای مهدویت را مورد تحلیل و بررسی قرار دهند.
در واقع در مطالعه پیشرو، پاسخگویی به این سؤال تعقیب میشود: تا چهاندازهای در کتابهای درسی پیامهای آسمان دورۀ اولمتوسطه مسئله آموزش معارف مهدویت مورد تأکید قرار گرفته شدهاند؟ پیشینه پژوهش بررسیهای متعدد پژوهشگر نشان از آن دارد که تاکنون مطالعهای در زمینه تحلیل مضمون محتوای کتابهای درسی دورۀ اول متوسطه در زمینه میزان توجه آنها به آموزش معارف مهدویت انجام نگرفته است.
بررسی و تحلیل پژوهشهای ذکر شده حاکی از آن است که همه آنها بهنحوی نشان دادهاند که نظام آموزشی و کتابهای درسی در حدی که لازم و شایسته است به مسئله آشناسازی دانشآموزان با معارف مهدویت، با توجه به اهمیت وافر آن نپرداختهاند و جای بسیاری از آموزههای مربوط به مقوله مهدویت در نظام آموزشی خالی بوده و بین آنچه در اسناد بالادستی آورده شده و آنچه در برنامهدرسی فعلی نظام آموزشی در زمینه اشاعه فرهنگ مهدویت، فاصله زیادی وجود دارد.
thematic analysis Braun& Clarke Basic them Organizing them Global them جدول 1: نمونهای از نحوه تحلیل (رجوع شود به تصویر صفحه) ب) جامعه و نمونه آماری: جامعه آماری این پژوهش شامل متن کامل سه کتاب درسی پیامهای آسمان دورۀ اول متوسطه چاپ 1396بوده است.
با این وجود در کتاب پیامهای آسمان پایه نهم، درس چهارم بهطور خاص به آموزش معارف مهدویت پرداخته و در درس پنجم، وظایف حکومت اسلامی در زمان غیبت با تفصیل مورد بررسی قرار گرفته شده است.