چکیده:
فرش افشاری از نظر طرح و نقش از غنی ترین فرش های ایران است. هنر قالی بافی سیرجان که شهرت جهانی دارد این روزها از نبود بافندگان و عدم گرایش دختران جوان به این هنر رنج می برد و شاید خیلی زود جای خود را به فرش های کارخانه ای دهد در این پژوهش که از نظر هدف، بنیادی و ازجهت ماهیت تاریخی و
توصیفی است سعی شده است با شناسایی پیشینه تاریخی و فرهنگی این دستبافته، طرح ها و نقوش استفاده شده در قالی افشارباف شناسایی و جهت استفاده تولید کنندگان داخلی و صادر کنندگان معرفی گردد. شناسایی طرح ها و نقوش از طریق مطالعه کتابخانه ای و میدانی )بازدید و مصاحبه با بافندگان و تولید کنندگان( انجام گرفت. از انواع طرح های قالی های ایل افشار سیرجان می توان به سه کله، موسی خانی، ترنج و پنج ترنج، بندی شول، بابا بیگی و حشمت اشاره کرد که هر کدام از این زیر اندازها، با نقوش متعددی بافته می شوند. در گذشته بافت این قالی ها به صورت ذهنی بوده است ولی امروزه طرح و نقش ها را با هدف خاص تجاری در اختیار بافنده قرار می دهند و بیشتر بافندگان طرح هایی را می بافند که با استقبال بیشتری روبرو می شود و در این بین بسیاری از طرح ها به فراموشی سپرده شده است.
خلاصه ماشینی:
"هنر قالی بافی سیرجان که شهرت جهانی دارد این روزها از نبود بافندگان و عدم گرایش دختران جوان به این هنر رنج می برد و شاید خیلی زود جای خود را به فرش های کارخانه ای دهد در این پژوهش که از نظر هدف، بنیادی و ازجهت ماهیت تاریخی و توصیفی است سعی شده است با شناسایی پیشینه تاریخی و فرهنگی این دستبافته، طرح ها و نقوش استفاده شده در قالی افشارباف شناسایی و جهت استفاده تولید کنندگان داخلی و صادر کنندگان معرفی گردد.
از این رو، نقوش به صورت بسیار ساده و بی پیرایه تجلی یافته اند طرح و نقش فرش افشارباف به عنوان یکی از دستبافته های اصیل عشایری کرمان، بخصوص شهرستان سیرجان، طی سال های اخیر تغییرات بسیاری را پشت سر گذاشته است.
خالقی (1391: 108) در بررسی"تأثیر طرح و نقش قالی افشار باف بر گلیم شیریکی پیچ" بیان می کند متأسفانه به دلیل فقدان نمونه های موجود از گذشته های تاریخی این دستبافته امکان بحث علمی گسترده ا ی در این زمینه وجود ندارد ولی مرور این تحولات در یکصد سال اخیر و به ویژه در سه دهه گذشته گویای آن است که بسیاری از تغییرات به وجود آمده در زمینه طرح و نقش این دستبافته مرهون ازدیاد تقاضا و تولید تجاری بوده است.
دو قالیچه با نقش بندی شول (منبع: نگارنده) بابا بیگی این طرح که به نام یکی از طوایف افشاری به «بابا بیگی» یا «بابابگی» معروف گشته از جمله طرح های فرش بافان منطقه سیرجان به شمار می رود که با ساختاری مشابه به طرح فرش ها یا در ترکیبی تلفیقی با نقوش ترنج های هندسی و گل های موسی خانی در بافته های منطقه به چشم می خورد (اشکال 21و22)."