چکیده:
میر سید علی همدانی از عارفان و صوفیان قرن هشتم هجری است که در همدان به دنیا آمد و پرورش یافت، در دوران ابتدایی زندگی از آموزش وسیعی بهره مند گردید و تحت تعلیم اساتید بزرگی قرار گرفت. برای کسب علم و دانش به مسافرت های فراوان پرداخت. محیط زندگی و آموزشی و مسافرت های وی در سرزمین های مختلف، ایشان را به وادی تصوف و عرفان کشاند. سید در میان عرفا و صوفیان از جهات مختلف ممتاز است و دارای مقام والایی است. به معنای واقعی کلمه جوینده و راهنمای حسنه الدنیا و الاخره بوده است. دوران زندگی ایشان را می توان به سه دوره؛ تعلیم و تربیت- سیاحت و جهانگردی- ارشاد و تبلیغ تقسیم نمود. از تمامی امکانات مادی و معنوی خویش در راه ارشاد و تبلیغ دین اسلام استفاده نمود و خود نمونه کامل یک مسلمان واقعی و الگوی عینی یک پیشوای دین بود. سید از طریق نفوذ و ارتباط با حاکمان و دعوت آنها به عدل و انصاف و رعایت موازین انسانی، تشکیل مجالس وعظ و خطابه، تدریس معارف اسلامی و تربیت شاگردان و مبلغان، ایجاد سازمان های منظم و وسیع برای تبلیغ، انجام مناظرات، ساخت مسجد، خانقاه و کتابخانه، تالیف و تصنیف دهها کتاب و رساله و آموزش زبان و هنر فارسی خدمات فراوانی به ترویج فرهنگ اسلامی و ایرانی به سرزمین های مختلف، بخصوص نواحی شرق آسیا مانند شبه قاره و کشمیر نمودند. میر سید علی همدانی شخصیتی جامع الاطراف است که این جامعیت را می توان از مطالعه تاریخ زندگی و بررسی آثارش نتیجه گرفت. هدف اصلی این پژوهش هم بررسی دید گاه های مختلف و متنوع شخصیت میر سید علی همدانی است. ما در این مقاله سعی نموده ایم دیدگاه های سید را از سه جنبه؛ 1) عرفانی، مذهبی 2) سیاسی، اخلاقی و 3) اجتماعی، فرهنگی و هنری مورد بررسی و مطالعه قرار دهیم.
خلاصه ماشینی:
سيد از طريق نفوذ و ارتباط با حاکمان و دعوت آنها به عدل و انصاف و رعايت موازين انساني، تشکيل مجالس وعظ و خطابه ، تدريس معارف اسلامي و تربيت شاگردان و مبلغان ، ايجاد سازمان هاي منظم و وسيع براي تبليغ ، انجام مناظرات ، ساخت مسجد، خانقاه و کتابخانه ، تأليف و تصنيف دهها کتاب و رساله و آموزش زبان و هنر فارسي خدمات فراواني به ترويج فرهنگ اسلامي و ايراني به سرزمين هاي مختلف ، بخصوص نواحي شرق آسيا مانند شبه قاره و کشمير نمودند.
مير سيد علي همداني ، ديدگاه هاي همداني ، عرفان ، سياست ، هنر ١- مقدمه بدون شک براي بررسي شخصيت افراد از ابعاد مختلف بدون دسترسي به خود آن ها، يا بايد به بررسي آثار خود آن ها پرداخت يا اين که ببينيم بزرگان و صاحب نظران علي الخصوص شاگردان و نزديکان ايشان دربارة شخصيت آن ها چه گفته اند و چه تحقيقاتي در مورد آن ها صورت گرفته است .
اگر چه سخن در مورد شخصيت هاي بزرگ مانند مير سيد علي همداني با وجود اين محدوديت ها به مثابه « آب دريا به کفچه پيمودن » است ، اما مي توان دلخوش بود که « آب دريا را اگر نتوان کشيد / هم به قدر تشنگي بايد چشيد».
خواجه اسحاق در نيم قرن فعاليت ارشادي و آموزشي ، جمع کثيري از افراد مشتاق معارف اسلامي را تربيت کرده است ، مير سيد حسين سمناني که منابع رجالي از او به عنوان فاضل ، عارف و صاحب کرامات ياد کرده اند در برابر سيد علي همداني زانوي ادب بر زمين زد و از سوي استادش براي فعاليت هاي تبليغي چندين بار روانه کشمير گرديد.